تاثير 12 هفته تمرينات آمادگي جسماني بر رشد مهارت هاي حركتي دانش آموزان پسر سال چهارم مقطع ابتدايي شهرستان شيراز

1. مقدمه پديده تدريجي رشد و تكامل جسماني زيباترين پديده اي است كه طبيعت در همه دوره هاي حيات يعني طفوليت، كودكي، نوجواني ، بزرگسالي و كهنسالي در انسان ها قرار داده است. كودكان همزمان با دگرگوني هاي مربوط به رشد تمايل پيدا مي كنند در اجراي فعاليت هاي ورزشي نيز به رشد مهارتي دست يابند، اما پيشرفت در اجراي مهارت هاي حركتي هيچ گاه به خودي خود صورت نمي گيرد. يعني اگر كودكان به حال خود رها شوند هرگز به سطح بلوغ اجراي مهارت هاي حركتي نخواهند رسيد. كودكاني كه به گفته ي ماري رابرتون و لولاس هارسون از سطح مهارت هاي ابتدايي فراتر نروند وارد «دايره شكست» شده و چون در اجراي فعاليت هاي ماهرانه احساس ياس مي كنند براي هميشه از شركت در فعاليت هاي ورزشي كناره مي گيرند.( 5) بسياري از مشكلات و مسائل تندرستي به ناكافي بودن فعاليت جسمي نسبت داده مي شود بنابراين دانش آموزان بايد فعاليت جسماني منظم داشته باشند، زيرا خود مهارت هاي حركتي بهترين محرك ها براي توسعه آمادگي جسماني آنان نه تنها در يك زمان مشخص بلكه در سرتاسر زندگي خواهد بود(4). تحقيقاتي از اين دست، سال هاست مورد توجه محققان قرار گرفته است.تسنك و همكاران(15) با استفاده از آزمون مهارت هاي حركتي برونينكز- ازرتسكي ارتباط بين عملكرد حركتي، كاهش توجه،واكنش پذيري و فعاليت هاي عمده در بين كودكاني كه داراي حركت طبيعي و كودكان فاقد حركت طبيعي بودند را مورد مطالعه قرار دادند. نتايج نشان داد كه توجه و واكنش پذيري دو عامل مشترك و پيش بين در مهارت هاي حركتي درشت و ظريف مي باشند و بين توجه و واكنش پذيري كودكان فاقد فعاليت بدني طبيعي و كودكان داراي فعاليت بدني طبيعي در مهارت هاي حركتي ظريف و درشت تفاوت وجود دارد.كارابورنويتس و همكاران(8) تاثير تمرينات خود اجرا بر پيشرفت مهارت هاي حركتي درشت و مهارت هاي حركتي پايه اي را روي دو گروه آزمايش و گواه 22 نفري به مدت 12 هفته مورد مطالعه قرار دادند، نتايج نشان داد كه تمرين مهارت هاي حركتي درشت مي تواند يك وسيله تمرين مهم در توسعه مهارت هاي حركتي پايه اي باشد.مريك و همكاران(9) نيز تاثير تمرينات آمادگي جسماني بر بلوغ و رشد را مورد مطالعه قرار داد و نتيجه گرفت كه آمادگي جسماني و تمرينات بدني در كودكي فوايد زيادي براي كودكان و نوجوانان در بزرگسالي دارد، اگر آنان بتوانند تمرينات آمادگي جسماني را در كل زندگي انجام دهند. براي ره يابي به پرسش اساسي تحقيق ، پاسخگويي به خرده پرسش هاي زير ضروري است: 1- آيا تمرينات آمادگي جسماني بر مهارت هاي حركتي ظريف دانش آموزان پسر مقطع ابتدايي تاثير دارد؟ 2- آيا تمرينات آمادگي جسماني بر مهارت هاي حركتي درشت دانش آموزان پسر مقطع ابتدايي تاثير دارد؟ 3- آيا تمرينات آمادگي جسماني بر مهارت هاي حركتي درشت- ظريف دانش آموزان پسر مقطع ابتدايي تاثير دارد؟ 4- آيا تمرينات آمادگي جسماني بر فاكتورهاي آمادگي جسماني( انعطاف پذيري،استقامت قلبي- تنفسي،استقامت كمربند شانه اي، استقامت عضلاني – شكمي) دانش آموزان پسر مقطع ابتدايي تاثير دارد؟ 2. روش تحقيق روش اين تحقيق آزمايشي- ميداني است.در اين تحقيق 48 نفر آزمودني بطور تصادفي مرحله اي از 16 كلاس چهارم 12 دبستان شهرستان شيراز انتخاب شدند. سپس اين آزمودني ها به دو گروه آزمايشي و گواه( هر گروه 24 نفر) تقسيم شدند و از گروه ها پيش آزمون و پس آزمون گرفته شد.براي جمع آوري داده ها در اين پژوهش از آزمون مهارت هاي حركتي برونينكز-ازرتسكي و از مجموع آزمون آمادگي جسماني وزارت آموزش و پرورش به شرح زيراستفاده شد: 1- آزمون مهارت حركتي برونينكز- ازرتسكي( فرم كوتاه):اين آزمون مهارت هاي حركتي افراد سنين 5/14-5/4 سال را مورد سنجش قرار مي دهد و شامل هشت خرده آزمون است كه عبارتند از:سرعت دويدن و چابكي؛ پريدن به هوا و كف زدن؛ پرتاب توپ به هدف با دست برتر؛ترسيم يك خط در مسير مستقيم با دست برتر؛دسته بندي كارت هاي يك جور با دست برتر؛ نقطه گذاري در دايره با دست برتر؛ ايستادن روي چوب موازنه با پاي برتر(تعادل ايستا)؛ راه رفتن با پاشنه روي چوب موازنه( تعادل پويا). حداقل نمره براي اين آزمون مهارت حركتي برابر 1 و حداكثر نمره 57 مي باشد كه براساس جداول نمره گذاري از هشت خرده آزمون محاسبه مي شود. هر يك ازاين خرده مقياس ها نمره گذاري ويژه خود را دارد.براي مثال، حداقل و حداكثر نمره براي مهارت هاي حركتي ظريف به ترتيب 0 و 20، براي مهارت هاي حركتي درشت به ترتيب برابر 1 و 27 و براي مهارت هاي حركتي ظريف- درشت برابر 0 و 10 مي باشد. اجراي فرم كوتاه اين آزمون مدت 15 تا 20 دقيقه وقت نياز دارد. 2- آزمون آمادگي جسماني:آزمون كشش بارفيكس( استقامت عضلات بازو و كمربند شانه اي)،آزمون دراز و نشست( استقامت عضلات شكمي)، آزمون آنعطاف پذيري و آزمون دو 540 متر( استقامت هوازي). نحوه ي اجراي صحيح و مقررات دقيق و نمره گذاري هر آزمون براي آزمودني ها تشريح شد. در اين تحقيق از آمار توصيفي، آزمون تي(t)، تحليل واريانس چند متغيره(MANOVA) و نسبتF استفاده شد. براي كليه فرضيه ها سطح معني داري 05/0= α در نظر گرفته شد. 3. نتايج و يافته هاي تحقيق همان گونه كه در جدول1 ملاحظه مي شود، بطور كلي بين ميانگين پيش آزمون نمره مهارتهاي حركتي (و مؤلفه هاي آن) گروههاي آزمايش و گواه تفاوت معني داري مشاهده نمي شود. در مورد مهارتهاي حركتي ظريف، درشت و درشت- ظريف برتري به نفع گروه گواه است. جدول 1 نتايج آزمون t گروه هاي مستقل براي مقايسه ميانگين پيش آزمون نمره مهارتهاي حركتي گروه آزمايش و گواه همچنين در جدول 2 ملاحظه مي شود بين ميانگين پيش آزمون نمره آمادگي جسماني (و مؤلفه هاي آن) در گروه هاي آزمايش و گواه تفاوت معني داري مشاهده نمي شود. در مورد استقامت عضلاني- شكمي برتري به نفع گروه گواه است. جدول 2 نتايج آزمون t گروه هاي مستقل براي مقايسه ميانگين پيش آزمون نمره آمادگي جسماني گروه آزمايش و گواه همان گونه كه در جدول 3 مشاهده مي شود، بين ميانگين تفاضل نمره مهارت هاي حركتي در گرو ه هاي آزمايش و گواه تفاوت معني داري وجود دارد(t=7/65 وP=0/001). به عبارت ديگر تمرينات آمادگي جسماني باعث افزايش مهارتهاي حركتي گروه آزمايش شده است. جدول 3 نتايج آزمون t گروه هاي مستقل براي مقايسه ميانگين تفاضل (پيش آزمون- پس آزمون) نمره مهارتهاي حركتي دانش آموزان گروه گواه و آزمايش همان طور كه در جدول 4 ملاحظه مي شود بين ميانگين تفاضل نمره ي مهارت هاي حركتي ظريف در گروه هاي آزمايش و گواه تفاوت معني داري وجود دارد (t=4/77 وP=0/001 ). به عبارت ديگر تمرينات آمادگي جسماني موجب افزايش مهارت هاي حركتي ظريف گروه آزمايش شده است. جدول 4: نتايج آزمون t گروه هاي مستقل براي مقايسه ميانگين تفاضل (پيش آزمون- پس آزمون) نمره مهارتهاي حركتي ظريف دانش آموزان گروه گواه و آزمايش همان گونه كه در جدول 5 ديده مي شود بين ميانگين تفاضل نمره ي مهارت هاي حركتي درشت در گرو ههاي آزمايش و گواه تفاوت معني داري وجود دارد(t=5/19 وP=0/001).به ديگر سخن تمرينات آمادگي جسماني سبب افزايش مهارتهاي حركتي درشت در گروه آزمايش شده است. جدول5 نتايج آزمون t گروه هاي مستقل براي مقايسه ميانگين تفاضل (پيش آزمون- پس آزمون) نمره مهارتهاي حركتي درشت دانش آموزان گروه گواه و آزمايش همان طور كه در جدول 6 مشاهده مي شود بين ميانگين تفاضل نمره مهارت هاي حركتي ظريف – درشت گروه هاي آزمايش و گواه تفاوت معني داري وجود دارد(t=2/94 وP=0/001). به عبارت ديگرتمرينات آمادگي جسماني باعث افزايش مهارتهاي حركتي ظريف- درشت در گروه آزمايش شده است. جدول6 نتايج آزمون t گروه هاي مستقل براي مقايسه ميانگين تفاضل (پيش آزمون- پس آزمون) نمره مهارتهاي حركتي ظريف- درشت دانش آموزان گروه گواه و آزمايش همان گونه كه در جدول 7 مشاهده مي شود بين ميانگين تفاضل نمره آمادگي جسماني در گرو ههاي آزمايش و گواه تفاوت معني داري وجود دارد(t=4/57 وP=0/001). به ديگر سخن تمرينات آمادگي جسماني موجب افزايش آمادگي جسماني گروه آزمايش شده است . جدول 7 نتايج آزمون t گروه هاي مستقل براي مقايسه تفاضل (پيش آزمون- پس آزمون) نمره آمادگي جسماني دانش آموزان گروه گواه و آزمايش همان طور كه در جدول 8 ملاحظه مي شود بين ميانگين تفاضل نمره انعطاف پذيري در گرو ههاي آزمايش و گواه تفاوت معني داري وجود دارد( t=5/58 وP=0/001 ). به عبارت ديگر تمرينات آمادگي جسماني موجب افزايش انعطاف پذيري در گروه آزمايش شده است. جدول 8 نتايج آزمون t گروه هاي مستقل براي مقايسه ميانگين تفاضل (پيش آزمون- پس آزمون) نمره انعطاف پذيري دانش آموزان گروه گواه و آزمايش همان گونه كه در جدول 9 ملاحظه مي شود بين ميانگين تفاضل نمره استقامت عضلات قلبي- تنفسي در گروههاي آزمايش و گواه تفاوت معني داري مشاهده مي شود ( t=4/71وP=0/001).به عبارت ديگر اين يافته بيانگر آنست كه تمرينات آمادگي جسماني موجب افزايش استقامت عضلات قلبي- تنفسي گروه آزمايش شده است. جدول 9 نتايج آزمون t گروه هاي مستقل براي مقايسه ميانگين تفاضل (پيش آزمون- پس آزمون) نمره استقامت عضلات قلبي- تنفسي دانش آموزان گروه گواه و آزمايش همان طوري كه در جدول 10 ملاحظه مي شود بين ميانگين تفاضل نمره استقامت عضلات كمربند شانه اي در گروههاي آزمايش و گواه تفاوت معني داري مشاهده مي شود (t=3/02وP=0/001 ).به عبارت ديگر اين يافته بيانگر آنست كه تمرينات آمادگي جسماني باعث افزايش استقامت عضلات كمربند شانه اي گروه آزمايش شده است. جدول 10نتايج آزمون t گروههاي مستقل براي مقايسه ميانگين تفاضل (پيش آزمون- پس آزمون) نمره استقامت عضلات كمربند شانه اي دانش آموزان گروه گواه و آزمايش همان گونه كه در جدول 11 ملاحظه مي شود بين ميانگين تفاضل نمره استقامت عضلاني - شكمي در گروههاي آزمايش و گواه تفاوت معني داري وجود دارد ( t=7/52وP=0/001).به عبارت ديگر اين يافته بيانگر آنست كه تمرينات آمادگي جسماني سبب افزايش استقامت عضلاني- شكمي گروه آزمايش شده است. جدول 11نتايج آزمون t گروه هاي مستقل براي مقايسه تفاضل (پيش آزمون- پس آزمون) نمره استقامت عضلاني- شكمي دانش آموزان گروه گواه و آزمايش 4. بحث درباره نتايج تحقيق با توجه به يافته هاي پژوهش، آمادگي جسماني بر مهارتهاي حركتي تأثير داشته است. اين نتيجه با يافته هاي تحقيقات مريك و همكاران (9) ، ويلسن و همكاران (16)، مورنو و دِل باريو (10) همخواني دارد اما با يافته هاي پاس و همكاران (11) همخواني ندارد. دليل احتمالي را مي توان اين چنين بيان كرد كه هر نوع حركتي كه فرد انجام مي دهد به نوعي خود را درگير فرايند ادراكي-حركتي مي بيند، فرايند توانايي ادراكي حركتي، حسي است كه بيشتر با همكاري حركات ارادي رشد و توسعه مي يابند. مهارت هاي حركتي يكي از عوامل مهم تمايز و تفاوت افراد از يكديگر است، به گفته كلارك قابليت هاي حركتي كه در اجراي مهارت هاي حركتي نقش عمده اي دارند قدرت عضلاني سرعت، چابكي، تعادل، توان عضلاني، استقامت عضلاني و قلبي تنفسي است و بنابراين مي توان گفت با تمرين اين قابليت ها فرد مي تواند مهارت هاي حركتي خود را بهبود بخشد. و دليل ناهمخوان بودن اين تحقيق با يافته هاي پاس و همكاران اين است كه او فقط از يك آزمون آمادگي جسماني استفاده كرد و محقق از چند آزمون به صورت همزمان . ديگر نتيجه اين تحقيق نشان مي دهد كه آمادگي جسماني بر مهارت هاي حركتي درشت تأثير دارد كه با يافته هاي كارابورنويتس و اواگلبينو (8)، ريوز (12)، سوومي (14)، وودارد (17)، همخوان است. مي توان گفت در مهارت هاي درشت قدرت عضلاني يك عامل تعيين كننده است و چون كودكان در سنين رشد هستند نشان داده شده كه در اين سنين افزايش قدرت هميشه ناشي از حجيم شدن عضلاني نيست بلكه حاكي از پاسخ هاي عصبي-عضلاني به محرك تمرين است بنابراين مي توان نتيجه گرفت كه كودكان و نوجواناني كه به طور منظم در فعاليت هاي ورزشي شركت مي كنند قوي تر از آنهايي هستند كه تمرين نمي كنند و اين را مي توان دليل بهبود مهارت هاي درشت آنها دانست. نتيجه ديگر اين تحقيق بيانگر اينست كه آمادگي جسماني بر مهارت هاي ظريف تأثير دارد، اين نتيجه با تحقيقات تسنك و همكاران (15)، آنشل و همكاران (6) همخواني دارد. علت آن بكارگيري عضلات كوچك بدن در كارهاي آمادگي جسماني است و بهبود عملكرد آنها نيازمند هماهنگي است. بومپا (2) مي گويد اگر قدرت، سرعت و استقامت زيربنا و اساس آمادگي جسماني براي مرحله اوج معرفي شوند، هماهنگي عصبي – عضلاني در سطح بالا نيز يك پيش شرط لازم و ضروري براي يادگيري مهارت و انجام آن به صورت كامل است. بين سرعت، قدرت و استقامت از يك سو و هماهنگي از سوي ديگر يك وابستگي و رابطه نزديك وجود دارد. بالا بودن سطح اين ويژگي ها (سرعت، استقامت و قدرت) رشد و توسعه هماهنگي را ساده تر مي كند زيرا تعداد تكرارهاي بيشتر تمرينات كه لازمه رشد هماهنگي است به وضوح، وابسته به آمادگي جسماني خوب و مناسب است بنابراين مهارت ظريف چون نياز به هماهنگي دارند از اين طريق بهبود مي يابند. و با تحقيقات روسنبلوم و همكاران (13) همخوان نيست كه دليل ناهمخواني اين است كه در تحقيق نامبرده فقط از يك آزمون آمادگي جسماني استفاده شده است. يافته ديگر اين تحقيق تأثير مثبت تمرينات آمادگي بر آمادگي جسماني بود كه با يافته هاي تحقيقات مريك و همكاران (9)، گالاهو (3)، بومپا (2)، همخوان است. مرحله كودكي و نوجواني را معمولا به عنوان مرحله خوب آمادگي جسماني در نظر مي گيرند. زيرا در اين مرحله آنان مي توانند فعاليت هاي ورزشي، مانند دويدن و پريدن را با تمام قدرت و توان و براي مدت زيادي انجام دهند و به تمرينات مناسب واكنش بهتري نشان دهند؛ و با تحقيق ريوز (12) ناهمخوان مي باشد كه دليل آن را احتمالاً مي توان پايين بودن سن آزمودني ها نسبت به اين تحقيق دانست. از ديگر يافته هاي اين پژوهش تأثير مثبت آمادگي جسماني بر انعطاف پذيري است كه با نتايج مريك (9)، گالاهو (3) و بومپا (2) همخوان است. دليل همخواني آن خصلت مهم انعطاف پذيري« اختصاصي بودن » است، تمرين و فعاليت ورزشي منظم باعث مي شود ماهيت و قوه ارتجاع بافت هاي نرم حفظ شود و وضعيت انعطاف پذيري بهتر شود. ديگر نتيجه اين پژوهش تأثير مثبت آمادگي جسماني بر استقامت عضلات قلبي – تنفسي است كه با تحقيقات بوام گارتنر (1) و سوومي (14) همخوان مي باشد كه دليل آن را مي توان چنين بيان كرد، آمادگي قلبي تنفسي با سن ارتباط نزديكي دارد، تا زماني كه افراد در سنين پايين هستند و از عواملي چون سيگار كشيدن، كلسترول بالا، فشار خون، و موارد ديگر اثري نيست، تمرين مي تواند تأثير بيشتري بر روي آنها داشته باشد. همچنين سوومي (14) نتيجه گرفت كه اگر برنامه آمادگي جسماني به طور مرتب و منظم اجرا شود قادر است استقامت هوازي كودكان را بهبود بخشد. به همين ترتيب مي توان گفت كه تمرين و فعاليت جسماني توانائي فرد را در بهره برداري از اكسيژن مصرفي افزايش داده و موجب افزايش استقامت عضلات قلبي تنفسي مي شود. آخرين يافته اين تحقيق نقش مثبت آمادگي جسماني بر عضلات كمربند شانه اي و عضلات شكمي بود كه با تحقيقات مريك (9)، بومپا (2) و گالاهو (3) همخوان است كه مي توان در بيان آن گفت كه استقامت عضلاني همراه با رشد و تمرين افزايش مي يابد به طوري كه حداكثر مقادير آن در اوايل بلوغ اتفاق مي افتد و سرعت افزايش آن از يك طرف بستگي به آزمونهاي بكار رفته دارد و از طرف ديگر وابسته به طول مدت تمرين است. 5. نتيجه گيري يافته هاي اين تحقيق اثبات كرد دوازده هفته تمرينات آمادگي جسماني بر رشد مهارت هاي حركتي دانش آموزان پسر سال چهارم مقطع ابتدايي شهرستان شيراز ، تاثيرات مثبتي داشته است . به منظور تحقق اين نتايج در آموزش و پرورش ، بايد سطح دانش ،آگاهي و معلومات مربيان ورزش مدارس ابتدايي را در زمينه رشد مهارت هاي حركتي دانش آموزان افزايش داد و شرايطي را براي بهبود و اصلاح آمادگي جسماني آنان فراهم كرد.