ايستايي ادب صوفيانه در ترازوي نقادانۀ اقبال لاهوري

هدف اين پژوهش، بازجست نگاه نقادانه و نوانديشانه اقبال لاهوري بر آراء صوفيان و حكماي مسلمان است. وي شاعر و متفكر پاكستاني و از شخصيت¬هاي مؤثر در تجديد حيات ديني و ملّي مسلمانان است كه براي بيان مقاصد احياگرانۀ خود، زبان فارسي را به¬كار گرفته است. تأمل در افكار معنوي- عرفاني اقبال لاهوري، نشان از صبغۀ قرآني انديشۀ او دارد. علاوه بر آن، اقبال با افكار عرفاني صوفيان بزرگ اسلامي مانند حكيم سنايي، محيي¬الدين بن عربي، مولوي بلخي و ديگران انس و آشنايي عميقي دارد. وي عرفان يوناني افلاطون را امري معقول و تهي از ذوق عمل مي داند كه تأثير آن سبب ركود ادبيات ملل اسلامي شده است. او به خلاف نگرش مرتاضانه مكاتب عرفاني هندوان كه روحيۀ رخوت را به جوامع شرقي تزريق مي¬كند و به عكس سنت علم ¬و عقل ستيزي و دنياگريزي صوفيان مسلمان، عواملي همچون علم، عقلانيت، اجتهاد و عمل¬گرايي را در پرتو عشق و شور ديني، براي بازيابي و تقويت عنصر خودي ضروري مي¬داند. اين نوشتار با روش توصيفي و تحليل محتوا مي¬كوشد بازآفريني سنت¬هاي صوفيانه و انديشه¬هاي شورآفرين عارفان مسلمان را در آثار اقبال لاهوري بپردازد.