سنايي، مبادي آداب (ادب ظاهر در ده باب حديقه الحقيقه)

اصلاح ظاهر اصلاح باطن است. آداب داني در همه‌ي جوامع انساني و در همهي‌حوزه‌هاي زندگي فردي و اجتماعي، اصلي مهم و حياتي است. از آنجايي كه واكنش‌ها در مقابل رفتار ناپسند در اغلب موارد به سبب پرهيز از درگيري يا رعايت حجب و حيا بسيار ملايم و نامحسوس است و از سويي روش القاي غير مستقيم به افراد، براي پذيرش اصول اخلاقي و اجتماعي موثرتر مي‌باشد، وظيفه نويسندگان و هنرمندان براي ارائه اين اصول در قالبي هنرمندانه سنگين‌تر است. سنايي شاعريست كه با فصاحت و شيوايي، انديشه هاي ژرف عرفاني، فلسفي، اجتماعي و اخلاقي را در چهارچوب قرآن و شريعت، و با اشاره به زندگي روزمره در كسوت عباراتي دلنشين ماندگار ساخته است. در بررسي حديقه‌ي او كه نمايشگر حقيقت هاست، آداب معاشرت، به مثابه يك اصل اخلاقي پر رنگ مي‌نمايد. در اين مقاله با شيوه تحليلي – توصيفي آداب ظاهري و آثار مثبت گنجانده شده در ده باب اين اثر ارزشمند، بررسي شده¬است. در كنار نگرش سنتي و مردسالارانه و محدوديت¬ هاي جامعه¬اي با فضاي سياسي ناپايدار، كوشش سنايي در پيشنهاد راهكارهايي در خصوص اصلاح و دگرگوني و ساختن يك رابطه سالم بين اقشار مختلف جامعه ستودني است. اين كوشش در مباحثي چون معاشرت، قدرشناسي، سازگاري، حجب و حيا، تلاش، امر به معروف و نهي از منكر و غيره كه در ظاهر متجلي مي شوند، مرجعي براي هدايت عوام و دستيابي به مدارج بالاتر در عرفان گرديده¬است.