شگردهاي انتقاد در ديوان حكيم نزاري قهستاني

بيان نظريه¬هاي انتقادآميز اجتماعي در ديوان حكيم نزاري قهستاني، حاكي از آن است كه تفكرات اجتماعي نزاري پويا و ستيزنده است. نمونه¬هاي بارز و كامل آن را مي¬توان در غزليات وي مشاهده كرد. شاعر جسور و منتقد قهستان، زبان گوياي جامعه خود بوده و مسائل مختلف اجتماعي را به شيوه¬هاي گوناگون از دم تيغ انتقاد خود گذرانده است. با اين توضيح، مقاله حاضر به بيان شيوه¬هاي نقد و بازخواست اجتماعي در ديوان نزاري قهستاني پرداخته است و به اين سؤال پاسخ خواهد داد كه نزاري در مواجهه با نظام سياسي و اجتماعي عصر خود، چه راهبرد¬هاي انتقادي را در پيش گرفته است؟ دستاورد اين پژوهش كه به صورت كتابخانه¬اي و در سطح غزليات در ديوان دو جلدي وي انجام گرفته است، نشان مي¬دهد نزاري در جاي جاي اشعارش زبان به شكوه مي گشايد و نظريات جسورانه و افشاگرانه اجتماعي خود را با شيوه¬هاي مختلف بيان مي¬كند. وي با تكيه بر خلاقيت هنري بالاي خود، به بازخواست مسائل اجتماعي، انتقادي، فرهنگي و سياسي مي¬پردازد. انتقاد¬هاي وي عموماً به دو شكل مستقيم و غيرمستقيم است كه با شگردهايي چون خود انتقادي، امر و نهي مستقيم، تمثيل، تقدس¬زدايي از پديده¬هاي مقدس، عقل¬ستيزي، نقد اربابان قدرت و طبقات اجتماع، پناه بردن به مي و مطرب و....بيان شده است.