قرب نوافل و فرائض در مثنوي معنوي

قرب نوافل و فرائض دو حديث مشهور نزد عرفا و متصوفه است كه با بهره¬گيري از آنها بسياري از مباني فكري خود را در رابطه با عرفان عملي و نظري را تبيين و توجيه نموده¬اند. از نظر عرفا قرب نوافل بيانگر اسم باطن خدا و مقام فناي بنده و قرب فرائض بيانگر اسم ظاهر حق و مقام بقاي بنده است. اين احاديث در راستاي بيان مقام بنده در قوس صعود و عرفان عملي و از طرفي مربوط به اسماء الهي و عرفان نظري است. جلال¬الدين محمد بلخي نيز در مثنوي خويش با تشريح اين احاديث مراتب عرفاني مربوط به قربين را به رشتة تحرير در آورده است. وي با بيان مقام فنا و بقا ضمن تبيين و استناد به قربين به تشريح مقام بنده در هنگام وصول به اين جايگاه پرداخته و در اين ميان از زبان حضرت حق به توصيف چنين بندگاني مي¬پردازد. در اين پژوهش به شيوة توصيفي-تحليلي موارد كاربرد و نتايجي كه مولانا در مثنوي از آنها گرفته است، تبيين و تشريح مي¬شود. بنابر انديشة مولانا بنده در قرب نوافل از خويش فاني شده و در قرب فرائض به بقاي در فنا دست يافته است. به عبارتي مقام جمع بين قرب نوافل و فرائض بيانگر مقام انسان كامل است. بنابراينهمة اعمال و رفتار انسان كامل كه جامع اين دو قرب است، اعمال و رفتار حق بوده و به عبارتي انسان كامل ظهور و تجلي كامل حق در جهان است.