بررسي مفهوم مدارا و تساهل در اشعار فارسي علامه اقبال لاهوري

مولانا اقبال لاهوري به عنوان يكي از بزرگ¬ترين نظريه¬پردازان وحدت اسلامي در جهان اسلام، تمام تلاش خويش را در جهت بازشناسي و ارائه تعريف نويني از مفهوم وحدت به كار بسته است كه بخش بزرگي از آثار اين انديشمند به معرفي مباني و اصول اين مفهوم اختصاص يافته است. مفهوم وحدت مورد نظر اقبال از سوئي با برجسته¬سازي اصول ايدئولوژيك در پي القاء همانندي و هم¬سرانجامي ملل اسلامي در راستاي شكل¬گيري «مليه اسلامي» و از سوي ديگر با معرفي نمودِ انساني و عام وجه زندگي بشر، با شناختي تجربي كه از دنياي غرب دارد در پي ايجاد پيوندي پويا و فعال بين تمدن اسلامي و تمدن بشري است. تئوري اقبال براي بشر امروز با محور قرار دادن مدارا و تساهل در بُعدي ايجابي به معرفي اصول و اشتراكات انساني و برجسته¬سازي اين اصول مي¬پردازد و در وجهي سلبي با پرهيز از جزئي¬نگري و نگاه فرقه¬اي سعي دارد وجه انساني و بشري دين اسلام را براي بشر امروز باز تعريف كند تا هدف غائي آموزه¬هاي اين دين آسماني را كه كمال و آرامش بشر است دست¬يافتني¬تر سازد. بازشناسي و معرفي چنين ديدگاه¬هاي متعالي و مترقي¬اي تنها مرهم اوضاع فاجعه بار و اسفناك امروز كشورهاي اسلامي و جهان امروز است.