بررسي نقش‌هاي ترغيبي در غزليات حافظ بر اساس الگوي ارتباطي ياكوبسن

رومن ياكوبسن ۱۹۸۲- ۱۸۹۶ از برجسته‌ترين نظريه‌پردازان فرماليسم روسي در نظريۀ الگوي ارتباطي خويش اعلام نمود كه هرگونۀ ارتباط كلامي بين راوي و روايت شنو مخاطب بر وجود شش عامل: فرستنده، گيرنده، مجراي ارتباطي، تماس، رمز و موضوع استوار است. علاوه بر اين وي تأكيدمي‌كند كه هر يك از شش عامل نام‌برده، تعيين‌كنندۀ نقش متفاوتي از زبان است و گاه در يك پيام زباني چندين نقش وجود دارد. يكي از نقش‌هاي زباني در الگوي اخير، «نقش ترغيبي» است. جهت‌گيري پيام در نقش ترغيبي به‌سوي مخاطب است و گوينده مي‌كوشد تا با كاربرد جمله‌هاي امرونهي و منادا با مخاطب ارتباط برقرار كند. براين باوريم كه در غزليات حافظ به‌عنوانگونه‌اي متن داراي ارتباط كلامي، با تكيه‌بر الگوي ياكوبسن سه نقش ترغيبي در محورهاي، «پيام»، «درون‌مايه» و «مخاطب» به چشم مي‌خوردبه‌گونه‌اي كه در وراي هر يك از محورهاينام‌برده،شاعر با استفاده از ابزارهاي زباني به ترغيب پيامي در مخاطبمي‌پردازد. مقالۀ حاضر به شيوۀ توصيفي- تحليلي و با بهره‌گيري از منابع كتابخانه‌اي به بررسينقش ترغيبي و محورهاي آن در غزليات حافظ بر اساس نظريۀ ارتباطي ياكوبسن مي‌پردازد. نتايج پژوهش حاضر نشان مي‌دهد كه درون‌مايه‌هاي نقش ترغيبي در غزليات حافظ در سه محور؛ ديني، اجتماعي و فرهنگي نمود يافته است و شاعر در پس اين نقش‌ها به ترغيب موضوعاتي چون: ترك دنيا، دوري از ريا و شادماني مي‌پردازد.