تاثير تقدير و تقديرگرايي در ضعف سنديت تاريخي دو روايت از داستان «اردشير بابكان»؛ با تاكيد بر شاهنامه فردوسي و كارنامه اردشير بابكان

باور به جبر و تقدير از باورهاي كهن و ريشه¬داري¬ست كه ساليان دراز، ذهن و ضمير دانايان و اهل فلسفه و دانش را به خود مشغول داشته است. در ايران باستان، اين باور به ويژه از راه آموزه¬هاي زرواني، در دوران حكومت خاندان ساساني، گسترشي چشم‌گير يافت. با تدوين گسترده¬ي متون ادبي و ديني، تاريخي و حماسي در اين دوره، باور به تقدير نيز در اين متون ردپايي بس روشن، عميق و تاثيرگذار از خود بر جاي ¬گذارد. بازتاب اين پديده را در متون تاريخي تدوين شده در دوره¬ي يادشده نيز مي¬توان ديد؛ حال آن‌كه تاريخ، علم است و مناسبات آن، بايد بر اساس روابط متقن علي و معلولي، استوار باشد؛ نه بر مبناي تقدير يا تصادف. از جمله مهم¬ترين داستان¬هاي تاريخي عصر ساساني، داستان به پادشاهي رسيدن اردشير، موسس اين سلسله است كه در اصل، آغاز دوره¬ي تاريخي ايران، با اين رخداد شكل¬مي¬گيرد. در اين پژوهش، تلاش شده كاركرد عامل تقدير در شكل¬گيري دو روايت مهم تاريخي درباره¬ي به پادشاهي رسيدن اين پادشاه بررسي و واكاوي شود؛ اين دو روايت عبارتند از: «داستان اردشير» در شاهنامه¬ي فردوسي و كارنامه¬ي اردشير بابكان. نتيجه¬ي تحقيق نشان مي¬دهد كه چگونه تحت تاثير عامل تقدير و نگرش جبرانگارانه، جنبه¬ي تاريخي متن تضعيف و جنبه¬ي افسانه¬اي آن تقويت گشته است؛ از اين رو استناد به اين متون در پژوهش‌هاي تاريخي، علمي و معتبر نخواهد بود.