زمين¬شيمي عناصر نادر خاكي پهنه¬هاي دگرساني در منطقه آرپاليق، شمال خاور ورزقان، شمال باختر ايران

Rare earth elements geochemistry of alteration zones in the Arpaligh area, northeast of Varzaghan NW Iran

منطقه آرپاليق، در فاصله 42 كيلومتري شمال خاور شهرستان ورزقان، استان آذربايجـان¬شرقي (شمال باختر ايران) واقع گرديده است. مشاهدات صحرايي و مطالعات آزمايشگاهي نشان مي¬دهند كه نفوذ سنگ¬هاي آذرين دروني اليگوميوسن با تركيب سنگ-شناسي ميكروديوريت، گرانوديوريت، و كوارتزديوريت به درون واحدهاي پيروكلاستيكي و سنگ¬هاي آذرين آتشفشاني ائوسن (آندزيت، توف آندزيتي با ميان ‌لايه¬هاي از تراكي‌آندزيت، تناوب توف و آگلومرا با ميان‌ لايه¬هايي از آندزيت پورفيري) با رخداد دگرساني¬هاي قابل ملاحظه¬ و كاني¬سازي فلزي همراه شده است. بر اساس مطالعات كاني¬شناسي، چهار تيپ دگرساني در ارتباط با سنگ¬هاي آندزيتي ائوسن در اين منطقه قابل تشخيص است كه عبارتند از: (1) پروپليتيك، (2) آرژيليك، (3) فيليك، و (4) سيليسي. كاني¬هاي فلزي همراه با پهنه¬هاي دگرساني آرژيليك و سيليسي شامل پيريت، كالكوپيريت، كالكوسيت، مگنتيت، هماتيت، گوتيت، جاروسيت، مالاكيت، و آزوريت مي¬باشند. الگوي توزيع REEs به هنجار شده به كندريت دلالت بر تفريق و غني¬شدگي شديد LREEs نسبت به HREEs در پهنه¬هاي دگرساني فيليك و آرژيليك در مقايسه با پهنه¬هاي دگرساني پروپليتيك و سيليسي دارند. الگوي توزيع REEs به هنجار شده به سنگ اوليه آندزيتي غني ¬شدگيHREEs نسبت به LREEs در طي تكوين و توسعه پهنه¬هاي دگرساني فيليك و پروپليتيك را به نمايش مي¬گذارد. اين در حالي است كه الگوي توزيع REEs به هنجار شده به آندزيت مبين تهي¬شدگي كليه REEs در طي تكوين پهنه¬هاي دگرساني سيليسي و آرژيليك است. نتايج بدست آمده از مطالعات زمين¬شيميايي نشان مي¬دهند كه عواملي نظير تغييرات در pH محلول¬هاي دگرسان كننده، تغييرات دمايي، شدت فرايند جذب سطحي و روبش، تفاوت در ميزان شدت دگرساني، و نوع و فراواني يون¬هاي كمپلكس¬ساز نقش مهمي در توزيع و تحرك REEs در سيستم دگرساني منطقه آرپاليق ايفا نموده¬اند. است.

The Arpaligh area is located in about 42 Km of northeast of Varzaghan town, East-Azarbaidjan province (NW Iran). Field evidence and Laboratories studies indicate that inert of intrusion igneous rocks of Oligo-Miocene age with lithological composition of micro-diorite, granodiorite, and quartz-diorite into pyroclastic units and volcanic igneous rocks to age of Eocene (andesite, andesitic tuff with intercalations from trachy-andesite, alternation of tuff and agglomerate with intercalations from porphyry andesite) was accompanied with occurrence of considerable alterations and ore mineralizations. Based on mineralization studies, 4 types alteration is distinguished in relation to Eocene andesitic rocks in this area, which are: (1) prophylitic, (2) argillic, (3) phyllic, and (4) silicic. Ore mineralizations accompanied with argillic and silicic alteration zones are including pyrite, chalcopyrite, calcocite, magnetite, hematite, goethite, jarosite, malachite, and azurite. The distribution pattern of REEs normalized to chondrite show differentiation and intensive enrichment of LREEs relative to HREEs in the phyllic and argillic alteration zones in comparison with prophylitic and silicic alteration zones. The distribution pattern of REEs normalized to precursor andesite rock display enrichment HREEs relative to LREEs during formation and development of phyllic and prophylitic alteration zones. This is while, distribution pattern of REEs normalized to precursor andesite rock show depletion of all REEs LREEs during and development of silicic and argillic alteration zones. The obtained results from geochemical studies indicate that factors such as changes in pH of altering solution, temperature changes, intensity of adsorption process and scavenging, difference in value of alteration intensity, and type and abundance of complexing ions have played the important role in distribution and mobilization of REEs in alteration system of the Arpaligh area.