تأثير باورهاي مذهبي در ادبيات فارسي با تأكيد بر شاهنامه ي فردوسي

يكي از راه هاي آشنايي با آداب، سنن و مذاهب ملت ها خوانش و بررسي كتب گذشتگان آنان است. طي قرن هاي نخستين، دين اسلام و فرهنگ عرب به سبب كشورگشايي اعراب در تعامل و تقابل با فرهنگ هاي مختلف قرار گرفت و مسلمانان درمقام پاسخ گويي به سوالات نوظهور، به چالش كشيده شدند. اين چالش ها زمينه را براي پيدايي نحله هاي مختلف فكري ايجاد كرد. يكي از اين گروه ها معتزله بود كه در قرن نخست هجري با گرايش خاص فكري و سياسي شكل گرفت. بعدها اين مذهب طرفداران سياسي يافت و به‌عنوان انديشه‌ي سياسي، مورد قبول بيشتر خلفاي اوليه‌ي بني‌عباس قرار گرفت. معتزليان به‌شدت عقل‌گرا بودند و عقل را از هرگونه محدوديت و فهم و تبيين مسائل مبرّا مي‌دانستند، آنان صرفاً عقل را ملاك تشخيص حقيقت مي‌شمردند. اين شيوه ي عقلي در خراسان كه مهد علم و ادب ايران بود مورد اقبال بسياري از نويسندگان و شعرا قرار گرفت به گونه اي كه با روح كلي آثار آنان آميخته گشت و در قالب عبارت ها و ابيات به ثبت رسيد و به يادگار ماند. در اين مقاله سير جريان عقل‌گرايي و گسترش آن در بستر سياسي و اجتماعي حكومت هاي ساماني و غزنوي در خراسان، و بازتاب دين و انديشه‌ي اعتزالي در شاهنامه حكيم فردوسي مورد بررسي و تبيين قرار گرفته است.