معرفت از منظر ابوعلي دقّاق نيشابوري

اگر چه تصوف، با رياضت و زهد آغاز شد، اما از قرن دوم با معرفت همراه گشت. از آن پس معرفت يكي از مهمترين مسائل مطرح شده در تصوف و عرفان اسلامي، محسوب شد. ظاهراً تمايز معرفت از علم، اولين بار در تفسير عرفاني منسوب به امام صادق(ع)، مطرح شده است و پس از ن مورد توجه عرفا و صوفيه قرار گرفت. يكي از عرفاي بزرگ قرن چهارم، ابوعلي دقّاق نيشابوري است كه بيشتر شهرت وي، به واسطة استادي ابوالقسم قشيري است. قشيري در رسالة معروف خود، از وي نقل قول هاي زيادي را آورده است؛ هر چند از دقّاق اثري به جاي نمانده است؛ اما آموزه هاي وي را مي توان در رسالة قشيريه و ساير تذكره-هاي عرفا يافت. از وي دربارة معرفت و معرفت توحيدي اقوالي مانده كه مي تواند، بيانگر آموزه ها و تفكرات اولية عرفا پيرامون معرفت باشد. سخنان دقّاق، اهميت و جايگاه معرفت را نشان مي دهد. او معرفت حصولي و سببي را كه از راه استدلال به دست مي آيد، ناچيز و بي حاصل مي داند. در بيانات دقّاق، عرفا در دريايي كه امواج آن معرفت الهي است، غرق اند. او معرفت به توحيد را بالاترين معرفت خوانده و مقام حقيقي معرفت توحيدي را از آن عارفان مي داند. در اين پژوهش به روش توصيفي-تحليلي به گزارش و تبيين اقوال وي دربارة معرفت پرداخته شده و بدين طريق جايگاه مهم و اساسي آن در ديدگاه اين عارف نيشابوري بررسي شده است.