انسان كامل در آيينة كلام بايزيد

نظرية انسان كامل در عرفان اسلامي، برگرفته از متن قرآن و سنّت است و قدمتي به بلنداي تاريخ اديان به¬ويژه دين اسلام دارد. در سخنان و اقوال عارفان و صاحب¬نظران عرصة عرفان و تصوّف، اشارات بسيار مهمّي به انسان كامل به عنوان نمايندة مطلق خداوند در زمين و ويژگي¬هاي برجستة او شده است. بايزيد بسطامي، سلطان عارفان، عارف مشهور سدة دوم يا سوم، نيز در سخنان و شطحيات خويش، ضمن سخناني گاه سرشار از سكر و ناهوشياري، به ويژگي¬هاي بارز انسان كامل اشاره كرده است. اين مقاله با روش تحليلي، توصيفي اين اقوال را مورد مطالعه قرار داده، به اين نتيجه رسيده است كه انسان كامل كه بايزيد از آنان به عارف يا بندگان ويژة خدا يا خواص و خواص¬الخواص تعبير مي¬كند، ويژگي¬هايي چون اتّحاد و يگانگي با خدا، بيخودي و فناء في الله، اتّصاف به صفات ربوبيّت، ترك خودي و منيّت، اعتقاد كامل به قرآن و سنّت، عشق¬ورزي و محبّت، فقر الي الله، انس با حق و ... را چنان در خود پرورده است كه آيينة تمام¬نماي جمال و كمال الهي شده است. در ادامة بحث، به اختصار، مقايسه¬اي اجمالي بين آراي بايزيد به عنوان يك عارف وارسته و آراي نسفي و ابن عربي به عنوان نظريه¬پردازاني صاحب¬نظر در اين زمينه صورت گرفت و شباهت¬ها و تفاوت¬هاي اين ديدگاه¬ها مورد توجه قرار گرفت.