ارتباط عقل نظري و عقل عملي در صدور افعال اخلاقي از منظر ملاصدرا

ملاصدرا اعتقاد دارد از حصارهاي ظلماني، خلاصي يافتن و به مقام رفيع رسيدن جز به نور علم و قوت عمل ميسر نمي شود، ايشان غرض از علم را تنوير و تكميل و تصوير نفس به صور حقايق و مقصود آن را كمال حقيقت و قرب الهي مي داند و غرض از عمل را تصفيه باطن و تطهير قلب و مقصود آن را حصول صور علوم حقيقيه در نفس قلمداد مي كند. ملاصدرا پس از بيان دو قوه عالمه «عقل نظري» و عامله «عقل عملي» براي انسان، ارتقاء در اين دو مسير علمي و عملي و هماهنگي بين آن دو را شرط وصول به مرتبه انسان كبير دانسته و حكمت را اسكتمال نفس به واسطه كسب علوم نظري و كسب ملكه تامه در بعد عمل براي انجام افعال خير مي داند. در تفكر ملاصدرا علم حضوري ضمانت تجرد و حضور را براي نفس در سير تكاملي اش تضمين مي كند و تشكيك وجود ضامن حركت جوهري نفس در طي طريق مراتب سعادت اخلاقي در سايه ملازمات عقلاني اوست. از نظر ملاصدرا چون حقيقت نفس انساني وحدت ظلّي دارد و مي تواند در قوس صعود و در مرتبه عقل مستفاد، تمام مراتب را به طور وحدت گونه دارا باشد، لذا در مرتبه عقل نظري احكام نفس الامري و حقيقي را ادراك مي كند و همين نفس در مرتبه انشايي و تحريكي بايدها و نبايدهاي اخلاقي را درمي يابد و وقتي به كمالات علمي و عملي ملبّس شد جامعيت معقول و محسوس را بدست مي آورد. در نهايت نفس در سير تكاملي اش به مدد عقل نظري به دنبال شناخت حقايقي مي رود كه تحقق اين شناخت جز از طريق عقل عملي كه مهياكننده نفس براي پذيرش حقايق عاليه عقلي است مقدور نمي باشد، يعني وقتي نفس به مرتبه اتصال به عقل فعال برسد، علم و عمل او ملازم هم مي شوند. در اين مقاله با توجه به آثار ملاصدرا سعي مي شود ضمن بررسي تعامل و ارتباط دوسويه عقل نظري و عقل عملي تحقق سعادت انساني را در حيات تعقلي اش در ساحت اخلاق متعاليه تبيين نماييم.