تحليل برجستگي هاي مسمّط وطني ملك الشعراي بهار با رويكرد صورتگرايي

«وطن» از مضامين مهم و اساسي در شعر دوران مشروطيّت بوده است. شاعران بنا به مقتضاي انقلاب و مخاطبان خود (عامه مردم) از قالب هاي خاصي براي سرودن وطنيّات بهره برده اند. در اين ميان، بهار نيز يكي از تأثيگذار ترين شاعران دوران مشروطه است كه اشعار سوزناك و مؤثّري براي وطن سروده است يكي از سروده هاي وطني اين شاعر مسمّطي است كه وي به هنگامي كه مشروطه هنوز قوام لازم را به خود نگرفته بودكشور را خطر هرج و مرج تهديد مي كرد سروده است از آنجا كه اين مسمّط وطني از سروده هاي تأثيرگذار و موفّق او در عصر مشروطه است. لذا اين نياز احساس شد تا اين مسمّط از لحاظ فرم و شكل تجزيه و تحليل بشود. براي اين منظور نظريه هاي صورتگرايي به كار گرفته شد. و با توسّل به اين نظريه ها وجوه مختلف هماهنگي صورت و محتوا در اين مسمّط بررسي گرديد. يكي از روش هاي كشف زيبايي هاي آثار ادبي، كشف فراهنجاري ها و قاعده افزايي ها از بررسي فرم و شكل اين آثار به دست مي آيد. اگر اين هماهنگي ها با محتواي متن نيز هم خواني داشته باشد؛ ادبيّت اثر را به حدّ اعلاي خود ارتقا مي دهد. بر اين اساس، جستار حاضر، عناصر آشنايي زدا و برجسته ساز را در مسمط وطني «بهار» مطالعه كرده است. پژوهش حاضر نشان مي دهد كه شاعر با بهره گيري از قاعده افزايي ها در قالب توازن هاي آوايي كمّي و كيفي از طريق انواع تكرار در سطوح مختلف، كلام خويش را برجسته كرده و شكل و فرمي منسجم به آن داده است هم چنين وي با كاربرد عناصر ادبي و با كاستن از قواعد حاكم بر نظام زبان، كلام خويش را به سوي فراهنجاري سوق داده و ساختاري مناسب با موضوع ايجاد كرده است. تصويرسازي و شروع مناسب براي زمينه سازي ورود به موضوع شعر شگردي است كه اين شاعر در آغاز اين مسمّط و در بند اول آن به كار برده و بدين ترتيب زمينه روحي و رواني لازم را به فراخور محتواي پيام شعر فراهم نموده است.