لحن حماسي اخوان ثالث و شگردهاي قاعده‌كاهي زماني

قاعده‌كاهي، انحراف از قاعده‌هاي حاكم بر زبان هنجار و مطابقت نكردن و ناهماهنگي با زبان متعارف است. شاعر با كاهش قاعده‌هايي كه در زبان خودكار به كار مي‌روند، شعر خود را پديد مي‌آورد. اين‌گونه از فرايند برجسته‌سازي، مجموعة ابزارهايي را در بر مي‌گيرد كه بر محتواي زبان عمل مي‌كنند؛ يعني در نهايت، معنايي را پديد مي‌آورند كه به نوعي، با معني در زبان خودكار متفاوت است. در اين راستا، شاعر مي‌تواند واژه‌ها يا ساخت‌هايي را در شعر خود به كار ببرد كه در زمان سرودن شعر، در زبان خودكار متداول نيستند و واحدهايي به شمار مي‌روند كه در گذشته متداول بوده و سپس مرده‌اند. به اين گونه قاعده‌كاهي، «قاعده‌كاهي زماني» گويند. شاعران پيشرو شعر نو، به‌ويژه مهدي اخوان ثالث، به فراواني از اين امكان زباني بهره گرفته و البته اين بهره‌گيري، در خدمت محتواي شعر او براي مقاصد خاصي چون ايجاد لحن حماسي بوده است. در اين مقاله، شگردهاي گوناگون قاعده‌كاهي زماني در شعر اخوان ثالث كاويده شده و با نمونه‌هايي تحليل و ارزيابي شده است. پژوهش حاضر به روش تحقيقات توصيفي ـ تحليلي انجام گرفته و براي گردآوري اطّلاعات، از روش كتابخانه‌اي بهره گرفته شده است.