جغرافياي تاريخي يزد: چالش ها و فرصت ها

سرگذشت تاريخي يزد در درازاي تاريخ وابستگي تنگاتنگي با جغرافياي آن دارد. اين پيوند تا بدان درجه است كه علاوه بر كالبد فيزيكي شهر و نوع معيشت ساكنان، در حالات روحي مردم نيز تاثير گذاشته است. هرچه به گذشته بازگرديم، اين تاثيرگذاري به سبب نقش مسلط طبيعت بر زندگي انسان ها نمود بيشتري دارد. مي توان اين تاثيرگذاري شرايط جغرافيايي بر روند تاريخي شهر يزد و ساكنان آن را در قالب نوعي تاثير ديالكتيكي بيان كرد، به بيان ديگر اين شرايط از يك طرف سبب چالش هايي در زندگي ساكنان يزد در طول تاريخ شده است و از طرف ديگر همين شرايط سخت در برهه هايي از تاريخ، با تاثيرگذاري مثبت، در دامان خود انساني خاص با ويژگي هايي چون كوشا بودن، معتقد بودن، اميد داشتن و غيره پرورانده است. به نظر مي رسد گذار ساكنان مناطق خشكي مانند يزد از نوعي معيشت مبتني بر كشاورزي به معيشت مبتني بر تجارت، خود نوعي مديريت بحران آب نيز بوده است. آنچه كه در اين ميان بيشتر جلوه مي نمايد اين است كه هركدام از اين شرايط معيشتي در يزد، ارتباط مستقيمي با جغرافياي خاص آن دارد، اگرچه معيشت اوليه، به سبب قلت نزولات جوي، اقتصادي همراه با چالش بود اما معيشت ثانويه با توجه به واقع شدن يزد در نوعي چهارراه تجاري بر سر راه خراسان، فارس، كرمان و اصفهان، فرصتي مغتنم بود كه آن را چيزي جزء موهبتي جغرافيايي نمي توان ناميد. در اين مقاله سعي شده تا در كنار شرح مختصري از جغرافياي تاريخي يزد، پيوند اين جغرافياي سخت و سرگذشت تاريخي يزد و برآيند آن دو ارزيابي شود.