بررسي جلوه‌هاي طنز و مطايبه در مرزبان‌نامه

مرزبان‌نامه يكي از آثار مصنوع نثر فارسي و از قديم‌ترين نمونه‌هاي افسانه‌ي تمثيلي (فابل) است كه در سده‌ي ششم هجري توسط سعد الدين وراويني به رشته‌ي تحرير درآمده و به شيوه‌ي كليله‌ودمنه مبتني بر حكايت‌هاي پندآموزي است كه از زبان حيوانات و جانوران نقل مي‌شود؛ اصل اين كتاب به زبان فارسي قديم و طبري توسط شخصي به نام مرزبان بن رستم در اواخر سده‌ي چهارم هجري نوشته‌شده بود. فابل در اصطلاح ادبي داستان ساده و كوتاهي است كه شخصيت‌هاي آن حيوانات هستند و هدف آن آموختن و تعليم يك اصل و حقيقت اخلاقي يا معنوي است. نسبت دادن رفتار انسان‌ها به حيوانات و پايين آوردن انسان در سطح حيوان، يكي از شيوه‌هاي اساسي طنز آفريني است كه معمولاً در آثار تعليمي ازجمله در مرزبان‌نامه به چشم مي‌خورد و به شكلي متناقض بر اين واقعيت تأكيد مي‌كند كه گاه انسان حتي از حيوان شدن هم عاجز است. در مرزبان‌نامه علاوه بر اين شيوه‌ي كلي، راويان از شگردهاي ديگري نيز براي خلق مطايبه و گروتسك بهره برده‌اند؛ شگردهايي مثل كوچك نمايي، تحقير زنان، پايان غيرمنتظره، واژگونگي موقعيت، استفاده از كلمات قصار و لطيف، سجايا نويسي و تيپ‌سازي و شگردهايي از اين قبيل.