ريخت شناسي چند داستان مشابه از كليله و دمنه و مرزبان‌نامه

در بسياري از آثار ادبي به‌ويژه آثار داستاني، داستان‌هايي ديده مي‌شود كه از جنبه‌هاي مختلف، شباهت‌هاي قابل توجّهي با يكديگر دارند. گاه اين شباهت‌ها آنچنان زيادند كه خواننده‌ي نقاد تصوّر مي‌كند كه نويسنده‌ي يكي از داستان‌ها از داستان ديگر الگوبرداي كرده ولي با زيركي تمام هيچ گونه ردپايي از تقليد خود بر جاي نگذاشته يا حتّي گاه با ايجاد تغييراتي در آن نعل وارون نهاده است. چندين داستان در كليله و دمنه‌ي بهرامشاهي و مرزبان‌نامه‌ي وراويني چنين حالتي دارند؛ يعني درحالي كه دو داستان از نظر روساخت و شخصيّت‌هاي داستان تفاوت‌هايي دارند؛ زيرساخت، پيرنگ، شخصيّت پردازي و پيام‌هاي آنها، شباهت‌هاي بسياري به هم دارند. روش تحليلي ولادمير پراپ مي‌تواند براي كشف و درك ساختار چنين داستان‌هايي موثر باشد و باعث كشف شباهت‌ها و روشن نمودن تقليد يا الگوبرداري موجود در داستان‌هايي شود كه روساخت متفاوت، ولي زير ساخت و پيرنگ يكساني دارند. در پايان دريافتيم كه نويسندۀ مرزبان نامه طبري كه تحت تأثير داستان‌ها، شخصيّت‌ها و شخصيّت‌پردازي كليله و دمنه قرار گرفته بود؛ تا جايي كه به شيوه‌اي زيركانه به دنبال الگوبرداري از برخي داستان‌هاي آن برآمده و با اندك تغييري در زيرساخت يا شخصيّت‌هاي داستان آنها را در بخش‌هايي از كتابش كه مناسب مي‌ديده گنجانده است.