ادب داستاني كهن ايران و گونه‌هاي آن

با آن كه از ديرينه‌ترين روزگاران نمونه‌هاي ارزشمندي از ادب داستاني سرزمين ايران به جاي مانده است، در آثار گذشتگان تعريف چندان دقيقي از مفهوم داستان براي خوانندۀ امروز نمي‌توان يافت. با اين حال آشكار است كه دريافت ايشان از مفهوم داستان كاملاً با دورۀ جديد متفاوت بوده است. از اين روي بسياري از آشنايان با ادب فارسي، دريافت چندان دقيقي از تعريف گذشتۀ داستان، گسترۀ ادب داستاني و گونه‌هاي آن ندارند، از تفاوت‌هاي اساسي آثار داستاني گذشته و اكنون ناآگاه‌اند و نگرش خود دربارۀ تعريف و حدود داستان نو را به ادب داستاني كهن نيز تعميم مي‌دهند. و در شناخت مرز داستان كهنه و نو، گونه‌هاي داستاني گذشته و تاريخ و داستان درمي‌مانند. و اين خود گواه آن است كه اين پهنه از ادبيات ما هم‌چنان نيازمند بازنگري و پژوهش‌هاي تخصصي است. نگارنده در اين مقاله كوشيده است كه با بررسي پيشينۀ ادب داستاني و گسترۀ آن، تعريفي روشن و حدودي آشكار براي ادب داستاني گذشته ترسيم نمايد و معيارهايي براي دسته‌بندي آثار داستاني و شيوۀ نام‌گذاري گونه هاي آن بيابد. در پايان با دست يابي به چند معيار مشخص، ادب داستاني گذشته در سه گونۀ اصلي قصه‌هاي تاريخي (تاريخ)، قصه‌هاي افسانه‌اي (افسانه) و قصه‌هاي اسطوره‌اي (اسطوره) جاي داده شده است و دربارۀ هر دسته تعريفي دقيق .داده شده و ويژگي‌هاي عمدۀ آن ياد شده است