صنعت فرهنگ و فرهنگ اينترنت

فرهنگ و عقل مدرن، در ديدگاه انتقادي انديشمندان مؤسسه تحقيقات اجتماعي، فناورانه، قابل ‌محاسبه و ابزاري است. تئودور آدورنو، يكي از اعضاي مكتب فرانكفورت و از انديشمندان فلسفي قرن بيستم، مفهوم صنعت فرهنگ را توصيف مي‌نمايد. صنعت فرهنگ قرن بيستم؛ يعني خلق توليدات فرهنگي مشابه براي مصرف جمعي، ماشيني و داراي مخاطبي ابژه‌وار است. فرهنگ اينترنتي قرن بيست ‌و يكم نيز پيچيده به لايه‌هايي چندگانه، مخاطب توده‌اي، و امكان بهره‌برداري اقتصادي شده است. با اين وجود رسانۀ نو يعني اينترنت و وب‌گاه‌ها، و شبكه‌هاي اجتماعي مانند ويكي‌پديا و فيس‌بوك، امكاناتي بي‌سابقه، مانند آزادي و مشاركت در توليد، توزيع و مصرف محصولات فرهنگي را فراهم مي‌آورد. مسئلۀ قرن بيست ‌و‌ يكم يعني فناوري، و فضاي اطلاعاتي بي‌پايان آنلاين، به يكديگر پيوند خورده‌اند. به اين ترتيب، و با ورود تمامي ابزارهاي انتقال اطلاعات به فضاي سايبري، استفاده از روش انتقادي براي تحليل فرهنگ اينترنتي و شباهت‌هاي آن به صنعت فرهنگ، ضرورت مي‌يابد. تهديدهاي وب و نمونه‌اي از سكوهاي آن يعني فيس‌بوك، امكاني براي حركت از تحليل انتقادي آدورنو نسبت به توليدات فرهنگي قرن بيستم، به توليدات آنلاين قرن بيست ‌و‌ يكم را خلق مي‌نمايد. بُعد فناورانه، گنجيدن در نظام و قالب‌هاي يكسان و تكراري، قابل ‌محاسبه بودن اثرات و ماشيني بودن، همان خطر بي‌معنايي سوژه و ابژه در صنعت فرهنگ را هشدار مي‌دهند. اما رسانه‌هاي نوين قابليت برنامه‌ريزي، و دگرگوني رابطۀ يك‌طرفۀ ميان مصرف ‌كننده و برنامه‌ريز در رسانه‌هاي سنّتي به رابطه‌اي دوطرفه را دارند. از اين جهت، روزنه‌اي براي تمرين آزادي و گردش اطلاعات در ميان لايۀ فني و چالش با كلّ غلط و آيندۀ مبهم وب نيز باز مي‌شود.