تاثير فضاهاي باز جمعي بر امنيت سكونتگاه‏هاي فقيرنشين شهري (نمونه موردي: محله هرندي تهران)

برخي سكونتگاه‏ها به دلايل مختلفي همچون موقعيت نامناسبِ مكاني، بدنامي، وجود كاربري‏هاي مزاحم و ... داراي مسكن‏هايي با قيمت پايين هستند كه منجر به جذب گروه‏هاي فقير جامعه شده‏اند و حتي سكونتگاه فقيرنشين نام گرفته‏اند. اما در بسياري از مواقع علاوه بر اين گروه‏هاي فقير، گروه‏هاي بزهكار، بزه ديده، مهاجر و به طور كلي اقليت نيز به اين سكونتگاه‏ها جذب مي‏شوند كه موضوع امنيت را به محوري‏ترين مساله‏ي آن سكونتگاه تبديل مي‏كند. بروز جرم در فضاي شهري و احساس ناامني ناشي از آن، احتياج به بستري آماده دارد و طراحي شهري مي‏تواند بر بروز و يا ممانعت از وقوع آن موثر باشد. حال اين سوال مطرح است كه فضاهاي باز جمعي به عنوان يكي از عمده فضاهاي شهري برآمده از طراحي شهريِ يك سكونتگاه، چه نقشي در امنيت سكونتگاه‏هاي فقيرنشين دارند. از اين رو هدف اين پژوهش، بررسي ابعاد تاثيرگذاري فضاهاي باز جمعي بر امنيت سكونتگاه‏هاي فقيرنشين شهري است. بدين ترتيب پس از مطالعات كتابخانه‏ايِ لازم، بر مبناي تئوري داده بنياد از طريق مشاهده، پرسشنامه و مصاحبه¬هاي عميق با ساكنان و نهادهاي مردمي، داده‏ها به صورت مشاركت دوجانبه‏ي محقق و جامعه با حضور در سكونتگاه (محله هرندي تهران) جمع‏آوري شده و براي دريافت پاسخ‏هاي صادقانه از ساكنان، از سازمان‏هاي مردمي فعال به عنوان حلقه واسط نيز استفاده شده است. بررسي‏هاي محله هرندي نشان داد وجود بيش از 23هكتار فضاي سبز به عنوان فضاي باز جمعي در قلب محله، به جاي آن‏كه محلي امن براي كودكان و خانواده‏ها باشد و بر ارتقاي امنيت سكونتگاه موثر گردد، به عنوان قلب تپنده اعتياد نام گرفته و يكي از بزرگترين خوابگاه‏هاي كارتن‏خواب‏هاي تهران شده است. فضاهاي باز جمعي به خودي خود، نه تنها ايجادكننده‏ي امنيت نيستند بلكه با توجه به وجود گروه‏هاي خاص و گاهي بزهكار، در صورت عدم توجه به نكات طراحي مي‏توانند باعث افزايش ناامني سكونتگاه نيز گردند. با توجه به ابعاد تاثيرگذار بر امنيت همچون ابعاد متناسب، نظارت كافي، عملكرد مناسب فضاهاي باز جمعي و... ، بسترسازي (طراحي شكلي و برنامه ريزي محتوايي) و پايش و ارزيابي فضاي باز جمعي بسيار اهميت مي‏يابد كه عدم توجه به اين مسائل ناامني در سكونتگاه را افزايش مي‏دهد.