مفهوم بهسازي و توانمندسازي در سكونت گاه هاي فقير نشين: تفاوت ها و معيارها

توانمندسازي، راهكاري براي ارتقاء سطح زندگي ساكنان سكونت‌گاه‌هاي فقيرنشين است كه در چند دهه اخير موردتوجه مجامع بين‌المللي و دولت‌مردان كشورهاي درحال‌توسعه ازجمله ايران، قرارگرفته است. پيش از دهه 80 قرن گذشته ميلادي، روش‌هاي متنوعي براي افزايش كيفيت سكونت در سكونت‌گاه‌هاي غيررسمي بكار گرفته شد كه به‌جز چند مورد نتايج مطلوبي در برنداشت. بهسازي يكي از موفق‌ترين راه‌هاي غلبه بر مشكلات سكونت‌گاه‌هاي فقيرنشين است اما تمركز اين روش بيشتر بر جنبه كالبدي اقدامات ارتقاء بخشي است. پس از دهه 90 ميلادي قرن بيستم، بخش مسكن سازمان ملل با ارائه مفهومي به نام توانمندسازي، ساير ابعاد طرح‌هاي ارتقاء بخشي در سكونت‌گاه‌هاي غيررسمي و فقيرنشين را موردتوجه قرارداد. سند ملي توانمندسازي سكونت‌گاه‌هاي غيررسمي و فقيرنشين در ايران، در سال 1382 به تصويب رسيد كه نقشه راه و رهنمودهايي براي تصميم سازان، تصميم گيران و مجريان طرح‌هاي ارتقاء بخشي، مشخص نمود. به‌اين‌ترتيب توانمندسازي به‌مثابه يك رهيافت و رويكرد در حوزه اجتماعي و برنامه‌ريزي شهري مطرح‌شده اما برداشت‌هاي متنوعي از آن وجود دارد. نمونه‌هاي بسياري از طرح‌هايي بانام توانمندسازي در كشور در سال‌هاي اخير به اجرا درامده است كه به‌جز چند مورد، ساير طرح‌ها از موفقيت طرح‌هاي توانمندسازي برخوردار نبوده‌اند. هدف اين مقاله آن است كه مفهوم توانمندسازي و زيرمجموعه‌هاي آن را به‌صورت شفاف بيان داشته و معيارهاي اجرايي موردنظر توانمندسازي را ارائه دهد. در ابتداي اين تحقيق سؤالات مورد نظر مطرح شده و روش تحقيق در اين مقاله تحليلي- استنتاجي بوده و از روش كتابخانه‌اي- اسنادي جهت پاسخ‌گويي به سؤالات و يافتن معيارهاي جامع توانمندسازي استفاده، شده است. درنهايت، توانمندسازي و زيرمجموعه‌هاي آن تعريف‌شده و معيارهاي دسته‌بندي‌شده بر اساس زيرمجموعه‌هاي توانمندسازي ارائه‌شده است.