نقش برنامه ريزي شهري در كاهش آسيب پذيري سكونتگاه هاي غيررسمي در خطر بلايا با رويكرد مديريت يكپارچه مداخله(نمونه موردي:سكونتگاه غيررسمي نايسر سنندج)

از ربع قرن گذشته تا كنون، حوادث طبيعي، سه ميليون نفر تلفات، در دنيا ايجاد، و خساراتي در حدود 23 ميليارد دلار وارد ساخته است. زلزله يكي از ناملايمات اساسي طبيعي عصر حاضر است كه همواره در مدت بسيار كوتاهي كه اتفاق مي افتد، فجايع بزرگي را رقم زده است. پايداري و ايمني در مقابل پديده هاي طبيعي هميشه فكر بشر را به خود مشغول كرده است. در واقع آنچه كه زلزله را به عنوان تهديد مطرح ميكند، عدم آمادگي بشر در مقابه با آن است. از اين رو كاهش آسيب پذيري شهر در برابرحوادث طبيعي بويژه زلزله، به عنوان يكي از اهداف اصلي برنامه ريزي شهري و طراحي شهر محسوب مي شود. از طرفي بلاياي اتفاق افتاده در ساليان اخير بيانگر اين موضوع است كه جوامع و افراد به صورت فزاينده اي آسيب پذيرتر شده و ريسك ها نيز افزايش يافته اند. افزايش آسيب پذيري شهرها باعث خسارات و تلفات جاني و مالي زيادي مي شود اين موضوع در سكونتگاه هاي غيررسمي با توجه به ويژگي هاي ساخت و شكل-گيري اين سكونتگاهها از درجه و شدت آسيب پذيري بيشتري برخوردار هستند. بررسي ميزان آسيب‌ها و صدمات بطور مستقيم و غيرمستقيم به وضعيت نامطلوب برنامه‌ريزي و طراحي شهري آنها مربوط مي‌شود. لذا مي‌توان با اصلاح وضعيت شهرسازي و برنامه-ريزي شهري آسيب‌پذيري شهرها را در برابر زلزله به ميزان زيادي كاهش داد. هدف اين مقاله بررسي نقش برنامه ريزي شهري در كاهش آسيب پذيري سكونتگاه هاي غير رسمي با تاكيد بر زلزله مي باشد و محله نايسر سنندج به عنوان نمونه موردي بررسي قرار مي گيرد. روش به كار رفته روش توصيفي-تحليلي و از نوع كاربردي مي باشد و ابزار گردآوري داده ها اسناد كتابخانه اي و ميداني و استفاده از پرسشنامه مي باشد. ابتدا شاخص هاي برنامه ريزي(تراكم جمعيت، شبكه هاي ارتباطي، همجواري بين كاربري ها، ميزان سازگاري بين زمين با كاربري واقع در آن، فضاي باز،كيفيت ساخت و ساز، دسترسي به خدمات شهري) در قالب پرسشنامه اي در اختيار اساتيد دانشگاهي و كارشناسان و مديران شهري قرار گرفت تا به اين شاخص ها امتيازي بدهند سپس بر اساس تحليل سلسله مراتبي(AHP ) وزن نهايي اين شاخص ها تعيين گرديد و بر اساس وزن نهايي داده شده كه بر اساس آسيب پذيري محدوده مي باشد رتبه بندي شدند و اهميت هر كدام تشريح شد. يافته هاي تحقيق نشان مي دهد كه كيفيت ساخت و ساز و تراكم جمعيتي در اين محدوده آسيب پذيرترين شاخص هاي برنامه ريزي مي باشند و تراكم جمعيتي و دسترسي به فضاي باز و ساير شاخص ها در رده هاي بعدي مي باشند. بنابراين مي توان نتيجه گرفت آن چه يك سكونتگاه پيش از وقوع زمين لرزه انجام مي دهد، آن چه را پس از آن رخ مي دهد، تعيين مي كند؛ لذا ميزان خسارات و تلفات ناشي از مخاطرات طبيعي به ميزان آمادگي جامعه در برابر واقعه بستگي دارد. درحقيقت برنامه ريزي صحيح و عادلانه گرچه آسيب پذيري ما در برابر بلايا را به طور كامل برطرف نمي كند، ولي كاهش مي دهد. بنابراين مي توان با اصلاح برنامه ريزي آسيب پذيري محدوده مورد مطالعه را به صورت قابل ملاحظه اي كاهش داد.