بررسي ريشه ها و علل شكل گيري سكونتگاه هاي فقيرنشين و راهكارهاي توانمنـدسازي با رويكرد مشاركـت شهـروندان؛ مطالعه موردي: حومه شهـر رشت، م

سكونتگاه‌هاي فقيرنشين در شهرهاي بزرگ محصول يك فرايند پيچيده و غلط از روابط اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و ... در جوامع درحال‌توسعه و توسعه‌يافته مي باشد. با نگاهي به پديده حاشيه‌نشيني و محلات فقيرنشين و سكونتگاه‌هاي خودرو، طيف وسيعي از عوامل گوناگون در شكل گيري اين معضل شهري مؤثر است كه ازجمله مي توان به : فقر، بيكاري، نبود فرصت‌هاي برابر، عدم برخورداري از حقوق شهروندي ، مهاجرت از روستا به شهر، اجاره‌بهاي بالاي مسكن در شهر، ضوابط و مقررات سخت‌گيرانه شهري و ... اشاره نمود. حال سؤال پژوهش اين است كه با افزايش مشاركت شهروندان آيا مي توان باعث توانمندسازي و بهبود وضعيت سكونتگاه‌هاي فقيرنشين گرديد؟ نوشتار حاضر براي پاسخ‌گويي به سؤال پژوهش با بررسي علل شكل گيري سكونتگاه‌هاي فقيرنشين در سطح جهان و ايران به نمونه موردي محله استخر عينك واقع در حومه شهر رشت پرداخته است كه به دليل واقع‌شدن در مجاورت يكي از تالاب‌هاي مهم شهر رشت ( تالاب عينك) مسائل و پيامدهاي زيست‌محيطي آن نيز از سوي ديگر موردتوجه است. در اين راستا به ارائه راهبردهايي در جهت توانمندسازي محدوده مورد مطالعه با استفاده از مشاركت ساكنين و شهروندان و همچنين كاهش پيامدهاي زيست‌محيطي مربوط به آن پرداخته است. اين پژوهش با استفاده از روش تحقيق توصيفي- تحليلي پيمايش و مطالعه ميداني در 120 پرسش‌نامه (حجم نمونه) به‌صورت تصادفي اخذ شده از ساكنين سكونتگاه حاشيه‌نشين محله عينك استدلال كرده است كه به دليل تركيبي از عوامل اقتصادي ،اجتماعي و... ازجمله نبود حمايت مناسب در جهت توانمندسازي، عدم درك درست و حتي پذيرش مسئله ، مهاجرت، بيكاري، مشكلات حقوقي املاك و عدم مشاركت دادن صحيح ساكنين در روند توانمندسازي باعث شكل‌گيري اين سكونتگاه غيررسمي شده است و علاوه بر ايجاد ناهنجاري‌هاي اجتماعي، لطمات جبران‌ناپذيري را نيز براي محيط‌زيست شهري به‌ويژه تالاب عينك در پي داشته است. در ادامه پس از تحليل‌هاي صورت گرفته از شناخت و به‌ويژه پرسشنامه‌ها، راهكارها و راهبردهاي توانمندسازي با توجه به ظرفيت‌هاي موجود در سكونتگاه عينك و با تأكيد بر مشاركت شهروندان ارائه ‌شده است.