تدوين رويكردي جامع براي كنترل و پيشگيري از گسترش سكونتگاه هاي غيررسمي، نمونه مطالعه: شهر همدان

علي رغم آنكه شهرنشيني به عنوان شكلي كامل تر و متعالي تر براي سكونت و زندگي شناخته مي شود، ليكن تغييرات سريع و ناگهاني در فرايند شهرنشيني به بروز مسائل و مشكلات عديده اي منجر شده است. اگرچه اين روند فرسايشي، مشكلات مختلفي همچون آلودگي، ترافيك، ناهنجاري ها و غيره را براي تمام شهروندان به همراه داشته است اما اقشار آسيب پذير جامعه بحران هاي جدي تري را تجربه مي كنند. شكل گيري محلات نابسامان در درون و حاشيه شهرهاي بزرگ، تصويري روشن از وضعيت حاد اقشار ناتوان شهر به دست مي دهد. در حقيقت اين محلات نابسامان ماحصل توزيع ناعادلانه قدرت، ثروت و خدمات در سطوح مختلف ملي، منطقه اي و شهري هستند؛ حال آنكه بازخورد بي توجهي به اين محلات در نهايت كل شهر و حتي كشور را با بحران هايي جدي روبرو خواهد ساخت. از سوي ديگر، رويكردهاي متاخر در برخورد با محلات نابسامان همچون بهسازي و توانمندسازي، علي رغم برخي موفقيت ها، روندي كُند و نامحسوس در حل مشكلات اين محلات داشته اند. علاوه بر اين، رويكردهاي بهسازي و توانمندسازي، بيشتر جنبه واكنشي درماني به معضل گسترش اين بافت ها داشته و فاقد نگرش پيشگيرانه و كنترلي است. از همين رو، در پژوهش حاضر تلاش شده است با روش تحليلي-تفسيري با نگاهي جامع به شناسايي عوامل شكل گيري و گسترش محلات نابسامان پرداخته شود و سپس در غالب رويكردي يكپارچه به ارائه پيشنهاداتي براي كنترل و پيشگيري از گسترش اين محلات پرداخته شود. در اين راستا، نخست با بررسي مطالعات داخلي و خارجي به استخراج مولفه ها و شاخص هاي مرتبط با موضوع پرداخته شده است. در ادامه با انتخاب سكونتگاه هاي غيررسمي شهر همدان به عنوان نمونه مطالعاتي به ارزيابي شاخص ها در سه سطح «ملي»، «شهري» و «محلات غيررسمي» پرداخته شده است. در بررسي شاخص ها ابتدا با روش دلفي (نظرات 30 كارشناس) به وزن دهي شاخص ها مبادرت شده و سپس به كمك مدل تحليل رگرسيون چندمتغيره خطي، اولويت بندي شاخص ها صورت پذيرفته است. بر اساس يافته هاي پژوهش، اولويت هاي كنترل و پيشگيري از گسترش سكونتگاه ها به ترتيب «حل مسائل اقتصادي در سطح ملي»، «حل مسائل مديريتي و اقتصادي در سطح شهري» و «حل مسائل اجتماعي و كالبدي در سطح محله اي» است.