تحليل بيومكانيكي تيك‌آف در اجراي پرش طول ورزشكاران نخبة آسيا

مقدمه: تحليل عملكرد ورزشكاران نخبه در اجراي حركات ورزشي، يكي از جذاب‌ترين زمينه‌هاي تحقيق در حيطة بيومكانيك ورزشي است. يكي از حركاتي كه مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته و چند مدل براي تحليل آن ارائه شده است، پرش طول مي‌باشد. يك اجراي كامل پرش طول شامل چهار بخش دورخيز، تيك‌آف، پرواز و فرود مي‌شود (1). در مرحلة تيك‌آف كه مهم‌ترين بخش پرش طول است، سرعت افقي مركز جرم افت مي‌كند و در عوض بدن با كسب سرعت عمودي، وارد مرحلة پرواز مي‌شود (2). در اين تحقيق، تيك‌آف پرش طول ورزشكاران نخبة آسيايي از منظر بيومكانيكي مورد تحليل قرار گرفت. هدف اول اين پژوهش، تعيين ارتباط متغيرهاي بيومكانيكي منتخب با موفقيت تيك‌آف و هدف دوم، مقايسة برخي از اين متغيرها بين نخبگان آسيايي و نخبگان جهاني پرش طول بود. روش‌شناسي: 37 اجرا از هشت ورزشكار مرد پرش طول حاضر در مسابقات دووميداني بزرگسالان آسيا در تهران (ميانگين ركورد 28/0±68/7 متر)، با فركانس 300 هرتز فيلمبرداري شد و با نرم‌افزار آناليز حركت مورد تحليل قرار گرفت. در هدف اول، دو متغير (كسب سرعت عمودي بيشتر و افت كمتر سرعت افقي) به‌عنوان متغيرهاي ملاك تيك‌آف موفق و 20 متغير (سرعتي، قدرتي، تكنيكي و آنتروپومتريك) به‌عنوان متغيرهاي پيش‌بين درنظر گرفته‌شدند. جهت تعيين ارتباط متغيرهاي پيش‌بين با ملاك، از آزمون‌هاي همبستگي پيرسون و تحليل رگرسيوني استفاده شد. در هدف دوم، نه متغير تكنيكي و سرعتي مورد نظر قرار گرفت. با استفاده از مطالعات پيشين انجام شده روي نخبگان جهاني پرش طول، يك مقدار مرجع براي هريك از متغيرهاي مورد نظر به دست آمد. جهت مقايسة متغيرها بين آزمودني‌هاي اين تحقيق و مقادير مرجع، از آزمون تي يك نمونه مستقل استفاده شد. سطح معناداري همة آزمون‌ها 05/0p بود. نتايج: دو متغير تكنيكي (زاوية انحراف و زاوية زانو در لحظة تماس)، يك متغير سرعتي (سرعت گام آخر دورخيز)، متغير آنتروپومتريك (طول پا) و دو متغير قدرتي مرتبط با قدرت اكسنتريك اكستنسورهاي زانو، همبستگي معناداري با متغيرهاي ملاك داشتند و وارد معادلات رگرسيوني شدند. بالاترين ضرايب همبستگي و بيشترين سهم در معادلات رگرسيون، مربوط به متغيرهاي تكنيكي و سرعتي بود. همچنين در هفت مورد از متغيرهاي مقايسه شده بين آزمودني‌هاي تحقيق و نخبگان جهان، اختلاف معنادار مشاهده شد. بحث و نتيجه‌گيري: يافته‌هاي اين تحقيق، نقش غالب تكنيك و سرعت را مورد تاكيد قرار‌داد و اثرگذاري ويژگي‌هاي فردي بر موفقيت تيك‌آف را نمايان كرد. همچنين قدرت اكسنتريك اكستنسورهاي زانو به‌عنوان مهم‌ترين عامل قدرتي در اجراي اين عملكرد مشخص شد. اين پژوهش نشان داد كه نخبگان آسيايي نسبت به نخبگان جهاني پرش طول، هم از نظر سرعت و هم از نظر تكنيك، ضعف داشتند. برخلاف سرعت كه تا حد زيادي ذاتي است، تكنيك اجرا اكتسابي است و تمركز تمريني روي آن مي‌تواند به ارتقاي سطح عملكرد ورزشكار منجر شود. منابع: 1. Graham-Smith, P., amp; Lees, A. A three-dimensional kinematic analysis of the long jump take-off. J Sport Sci, 2005. 23(9): pp. 891-903. 2. Alexander, R. M. Optimum take-off techniques for high and long jumps. Philos T Roy Soc B, 1990. 329(1252), 3-10.