نورهاي رنگي، رنگهاي نوراني تاويل و واقع انگاري رنگها در جهان شناخت حكما و عرفاي مسلمان

جنبه هاي مختلف پديدار رنگ و ويژگي هاي آن همواره در فلسفه و حكمت اسلامي مورد بحث قرار گرفته است. يك سنت هرمسي ( باطني نگري) ديرينه در اسلام وجود دارد كه با توجه به آن اين سوال مطرح مي شود كه عرفا و حكما ( كيمياگران) تفسير مورد نظرشان از رنگ را بر مبناي چه ادراكي از رنگ ارائه كرده اند؟ گروهي از عرفا از جمله نجم الدين كبري، نجم الدين رازي و علاءالدوله سمناني در ثبت گزارش هاي عرفاني خود از احوالات روحي و تجربه هاي عرفاني در قالب مشاهده نورهاي رنگي سخن مي گويند كه در آنها رنگها حقايقي غير محسوس و غير قابل ديده شدن با چشم ظاهري هستند. بر همين اساس از آنها به نورهاي رنگي تعبير مي¬كنيم. اما در سوي ديگر در مقابل اين آراء ، فلاسفه و حكما از جمله آنها محمد كريم خان كرماني در آثار خودشان ابعاد مختلف رنگ را به عنوان يك پديدار مادي كه در طبيعت و عالم ماده موجود است و به چشم ظاهر قابل ديدن است مورد بررسي قرار داده اند. كرماني رنگ را به عنوان يك پديدار مادي موجود در عالم طبيعت تأويل پذير دانسته و براي اثبات نظريه خود طبيعيات جديدي را براي رنگ بيان مي كند. از نظر او رنگ كيفيتي است كه از جمله قابليت آن را دارد كه بر قوه بينايي ظاهر شود و براساس اين تعريف نسبت حقيقي ميان رنگ و نور را در دو تقرير بيان مي كند. 1. نور بعد لطيف رنگ يا رنگ در حالت لطيف آن است. در مقابل رنگ، نور در حالت كثيف (كدر)، انبوه تر و متراكم تر نور است. 2 . نور حالت روحاني رنگ، يا رنگ در حالت روحاني است، حال آنكه رنگ، جسمانيت نور يعني نور در حالت جسمانيت يافته است. از نظر كرماني هر دوي نور و رنگ به لحاظ جنس امر واحدي هستند و نسبتي كه بين آنها برقرار است، نسبت روح و بدن است. بدين ترتيب از تأويل رنگهاي كرماني به تعبير رنگهاي نوراني دست پيدا مي كنيم.