نقش اخلاق در توليد علم و نظريه‌پردازي

نظريه‌پردازي به عنوان عالي‌ترين سطح دانش، وابسته به دسته‌اي از عوامل زمينه‌اي در شخص نظريه‌پرداز، محيط پيراموني و اقتضائات زماني و مكاني اوست. مسألة اصلي مقالة حاضر اين است كه اخلاقيات (اعم از فضايل و رذايل) و ملكات نفساني شخص نظريه‌پرداز چه نقشي در فرايند توليد علم و نظريه‌پردازي او ايفا مي‌كنند؟ با كمك روش توصيفي – تحليلي، يعني با استناد به متون ديني و تحليل‌هاي عقلي نشان داده‌ايم كه اخلاقيات نظريه‌پرداز دست‌كم در سه مرحلة اصلي از مراحل مختلف توليد علم نقش‌آفريني دارند؛ (1) در مسأله‌شناسي يا مسأله‌يابي، (2) در غايت‌شناسي يا هدف‌يابي علم و (3) در فرايند كشف و فهم واقع. همچنين نشان داده‌ايم كه اين نقش‌آفرنيي صرفاً در حدّ زمينه‌سازي است و نه بيشتر و همچنين معلوم ساخته‌ايم كه اين نقش‌آفريني هرگز به معناي پذيرش نسبيت‌گرايي هنجاري يا فراهنجاري در باب معرفت نيست.

Theorizing, as the highest level of knowledge, depends on a group of underlying factors in the theorist itself, his time and space requirements and surroundings. The main question of the paper is that what is the role of ethics (Including virtues and vices) and the firm characteristics of the theorist in the process of the production of science and theorization? With the help of descriptive-analytical method, that is, referring to religious texts and rational analyzes, we have shown that the ethics of the theorist plays the role at least on the three main stages from the various stages of the production of the science include: (1) problemology or problem-finding, (2) the science’s teleology or targeting, and (3) the process of the discovering and understanding the reality. It has also been shown that this role-playing is merely grounded, not more, and it has also become clear that this role-playing never implies the acceptance of the normative or meta-normal relativism about knowledge.