بررسي تطبيقي خانه و شهر اسلامي؛ آيا شهرمسلمانان مصداق خانه اي براي همه ساكنينش است؟

دين اسلام عمدتا در همه سطوح، دين وحدت است: يعني در سطوح هستي شناسي، اجتماعي و سياسي؛ به لحاظ اجتماعي و سياسي وحدت در امت خلاصه مي شود و معيار ايمان و يا عمل آگاهانه انتخاب و براي نخستين بار در تاريخ به جاي زادگاه، معيار مليت مي شود. همواره در دين مبين اسلام از خانواده به عنوان مهم ترين واحد اجتماعي ياد شده است، و پيوند ناگسستني آن با اجتماع همواره مورد تاكيد بوده است. در اين مقاله كوشش شده تا با بررسي نظام حاكم بر احداث خانه و اصول شهرسازي اسلامي ميزان انطباق آنها به عنوان مكان استقرار خانواده و امت واكاوي گردد. سازمان بندي شهر اسلامي جلوه طبيعي تعادل بين تجانس و عدم تجانس اجتماعي در يك نظام اجتماعي بوده. افراد هرمحله با اينكه با حيات محله شان رابطه تنگاتنگي داشتند، اما به يك واحد ديگر يعني خانواده، واحد اساسي و نامتغير حيات اجتماعي نيز وابسته بودند. از آن جاييكه انسان فطرتا خواهان آرامش و مكان محفوظ است، تامين مسكن يكي از دغده هاي او بوده است. طرح خانه مسلمان مي بايست به صورتي باشد كه امكان انجام الگوهاي رفتاري شريعت را در هماهنگي با ارزش ها و عقايد ساكنين فراهم سازد. دين جامع اسلام مي تواند مجموعه اي از اصول اساسي را به عنوان راهنما و چهارچوب براي طراحي و معماري مسكن در اختيار ما قرار دهد. شهر اسلامي نيز بايد محل تحقق آرمان هاي اسلامي باشد، آرمان هايي كه از خانه آغاز و در جامعه عينيت يابد. در اين تحقيق با تكيه بر پنج گرايش فطري بنا بر نظر شهيد مطهري به يافتن نمودارهاي آنها در معماري اسلامي به ويژه در مسكن و شهر اسلامي و ميزان تطبيق پذيري آنها با يكديگر پرداخته شده است، البته در استخراج نمودارهاي اين گرايشات فطري از آيات و روايات و احاديث بهره فراوان برده شده است.