از «شهروندي» تا «حقوق شهروندي»؛ تاريخ تحول يك مفهوم

به طوركلي، مفاهيم در طول تاريخ و به مرور زمان، بر اثر رويدادها پديد آمده و تا مدتي در معنايي استقرار مي يابند. سپس، در اثر تحولات بعدي، برخي از مفاهيم دچار تطور معنايي شده و پس از مدتي، در معنايي جديد مستقر مي شوند. در واقع، از درون تعاملات عيني و ذهني زندگي بشر، مفاهيم، به وجود آمده و گاه دستخوش دگرگوني هاي معنايي مي گردند. «شهروندي» يكي از مفاهيم كليدي در تاريخ انديشه سياسي غرب است كه در بستر سنت هاي فكري گوناگوني، بازتاب بسترهاي متفاوت سياسي و اجتماعي از دوران باستان تا عصر حاضر بوده است. بنابراين، در تاريخ فكر سياسي، برداشت هاي متنوعي از اين مفهوم صورت پذيرفته تاجايي كه از تصوري فضيلت مدارانه و مبتني بر اخلاق مشاركت، به برداشتي حق مدارانه و مبتني بر قانون موضوعه تحول يافته است. شرح اين تحول و دگرديسي مفهومي، دغدغه اصلي نوشتار حاضر است كه از طريق روش «تحول تاريخي مفاهيم» دنبال مي گردد. بر اين اساس، تحول مفهوم شهروندي در چندين دوره تاريخي كه اين مفهوم موضوع انديشه ورزي قرار گرفته و بارور شده، يعني يونان و روم باستان، اروپاي قرون ميانه و دوره رنسانس، و در نهايت تحولات قرن بيستم، علي الخصوص رويدادهاي پس از جنگ جهاني واكاوي مي شود.