دادخواهي و حقوق شهروندي

واژه «شهروند» از جمله مفاهيمي است كه در بستر زمان به تكامل رسيده؛ در دوران باستان افراد به محض ورود به عرصه هاي اجتماعي، اشخاصِ مكلف و نه محق شناخته مي شدند؛ اما در دوران معاصر افراد به دليل عضويت در دولت- كشور داراي تكاليف متعدد و متقابلاً حقوق سياسي، اجتماعي، مدني و فرهنگي نيز هستند، از اينرو به آنها شهروند اطلاق مي شود. مبناي اوليه حقوق شهروندي اصل كرامت انساني است كه به موجب آن حقوق و امتيازاتي كه ضامن برابري و احترام افراد در جامعه مي باشد، بايد به وجود آيد و هرگونه بي عدالتي نفي گردد. در كشور ايران حقوق شهروندي در قانون اساسي و قانون آئين دادرسي كيفري به عنوان قوانين عام، و قانون برنامه چهارم توسعه و قانون احترام به آزادي هاي مشروع و حفظ حقوق شهروندي به عنوان قوانين خاص لحاظ شده است. از مهم ترين مصداق هاي حقوق شهروندي، حق دادخواهي افراد هست كه وفق آن، چنانچه حقوق و آزادي هاي مشروع و اساسيِ فرديِ شخص مورد تعرض واقع شود، براي احقاق حق و جبران خسارت مي تواند به مراجع ذيصلاح قانوني مراجعه نمايد و مراجع مذكور بايد در كمال استقلال در يك دادرسي عادلانه به ادعاي وي رسيدگي كنند. از آنجايي كه حق دادخواهي ضامن اجراي ساير حقوق مي باشد، لازم است در پژوهشي مستقل و همه جانبه مورد بررسي قرار گيرد. پژوهش حاضر در دو قسمت مفهوم شناسي و بررسي حقوق متهم در فرآيند دادرسي مورد مطالعه قرار گرفته است.