ريشه‌هاي حقوق شهروندي در نهج‌البلاغه

هدف از اين پژوهش تبيين جايگاه شهروندان در جامعه و ارتقاي حقوق شهروندي و بيان حق مردم نسبت به حاكميت مي‌باشد. پرسشي كه مطرح است اين است كه آيا حقوق شهروندي موضوعي جديدالتأسيس است يا اينكه داراي ريشه‌هاي ديرينه مي‌باشد. لازم به ذكر است كه اين پژوهش به‌روش تحليلي توصيفي و بر پاية داده‌هاي كتابخانه‌اي صورت پذيرفته است. در نهج‌البلاغه، نامة اميرالمومنين علي بن ابيطالب (عليه‌السّلام) به مالك‌اشتر هنگامي كه او را والي مصر گردانيده، دربردارندة مطالبي نغز و بي‌نظير مي‌باشد كه به آن دسته از حقوق مردم كه بر گردن حاكمان بوده اشاره دارد. در اين نامه، حقوق و محترم بودن راي و نظر افراد جامعه تا به‌حدّي است كه به بيان شارح نهج‌البلاغه فيض‌الاسلام، سبب نيكبختي جاويد حاكمان صرف‌نظر از دين، كفر و يا ايمان آنها، سخن نيكي است كه مردم دورانشان راجع به آنان بر زبان جاري مي‌كنند و به بيان ديگر، راي رضايت‌مندي مردم از حاكمان موجب حسن عاقبت اُمراء قوم مي‌شود و وقتي در چنين مسئلة مهمي به مجرّب جاري شدن نيكي حاكمان بر زبان مردم و رضايت‌مندي از آنها به چنان جايگاهي مي‌رسند كه منتهي آمال هر انسان خردمندي مي‌باشد. آيا شايسته نيست كه آنان اَندر احوال مردم دقّت‌نظر بيشتري داشته و رعايت حقوق شهروندي آنان را با توجه به مقتضيات زمان و حقوق مسلّم بشري و عرف مطالبات مردمي از دستگاه حاكمه در اين زمان را داشته باشند، و موجبات رضايتمندي مردم را نسبت به خود با رعايت دقيق و كامل حقوق شهروندي فراهم آورند چه اينكه اين مردم صاحب‌نظر در رسيدن آنان به آن جايگاه عالي بوده و رعايت حقوق افراد جامعه كه بر گردن حاكمان مي‌باشد، وظيفة ذاتي براي حكومت مي‌باشد.