حقوق شهروندي و محيط زيست از منظر قرآن كريم

آب، خاك، هوا، گياهان،حيوانات ، و مناسبات بيولوژيك متعادل بين آنها شكل دهنده ي محيط زيست طبيعي است. اين سرمايه ي طبيعي، موهبتي بزرگ است كه خداوند متعال به بشر ارزاني داشته تا در تمامي ادوار تاريخ همه ي انسان ها وموجودات از آن بهره مند باشند؛ از اين رو حق بهره مندي از آن را بايد از مصاديق مهم حقوق بشر ياد نمود، كه قرآن كريم در آموزه هاي خود ضمن يادآوري اين مطلب، بر مصونيت طبيعت و منابع طبيعي و تعادل زيست محيطي از هر گونه تجاوز و تعدي ، تأكيد ورزيده است و بر اين اساس، تجاوز و تعدي به طبيعت را فساد در زمين دانسته كه عذاب اخروي و مسئوليت دنيوي را در پي خواهد داشت. با نگاهي به متون ديني از جمله قرآن مي توان دريافت كه محيط زيست و توجه به تأمين سلامت آن و حركت در جهت دستيابي به محيط سالم، از حقوق اساسي بشر است؛ همانگونه كه تخريب محيط زيست خلاف حقوق بشر است. انسان به عنوان اشرف مخلوقات و جانشين خداوند بر روي زمين، حق دارد از نعمت هاي الهي استفاده كند؛ اما اين استفاده نبايد آنچنان باشد كه حق ديگران در بهره برداري از اين نعمت الهي در خطر قرار گيرد.انسان، خواه متمدن و خواه غير متمدن فرزند طبيعت است و اگر بخواهد بر طبيعت استيلا داشته و از آن بهره مستمر ببرد بايد اعمالش را با قوانين طبيعت تطبيق داده و بر اساس آن عمل نمايد. قانون طبيعت يك حق همگاني است و تخريب آن، بر خلاف قوانين زيست محيطي است. درنتيجه نگرش قرآني به طبيعت ، مسلمان معتقد به قرآن همواره به طبيعت، به منزله آيات سبز قدسي ، عشق مي‌ورزيده و از آن درس‌ها مي‌آموخته است. با نگاهي به متون ديني و از جمله قرآن كريم مي‏توان دريافت كه محيط زيست و تلاش براي حفظ و حمايت از آن، براي بهره‏مندي بشر از محيط زيستي امن و سالم جهت نيل به كمال، مورد اهتمام اسلام است.و آيات متعددي در قرآن بر اين مسأله دلالت دارند و از نتيجة مطالعه در آيات چنين مستفاد مي‌شود كه مؤلفه‌هاي خاصي در جهان‌شناختي و انسان‌شناختي قرآني وجود دارد. ويژگي‌هايي چون تقدس عالم طبيعت، حق همگاني بودن طبيعت، حركت تكاملي آن، خليفة‌اللهي انسان و كرامت وي كه مبناي اخلاق زيست‌محيطي به‌شمار مي‌آيد. چنين نگرشي از جهان طبيعت و انسان در انديشه وحياني، اصول و ارزش‌هاي خاص زيست‌محيطي وحياني را درپي دارد. ارزش‌هايي از قبيل عمران و آباداني، عدالت، و امانتداري كه در حقيقت چارچوب بايدها و نبايدهاي حقوق شهروندي و رفتار زيست محيطي را شكل مي‌دهد .