اثر سن شروع مصرف مواد، نوع ماده مصرفي و مصرف يگانه و تركيبي مواد بر رفتارهاي پرخطر رانندگي، تصادفات و جريمه¬هاي رانندگي

پژوهش حاضر سه هدف داشت. 1) بررسي رابطه بين سن شروع مصرف مواد و رفتارهاي پرخطر رانندگي (تخلفات پرخاشگرانه، تخلفات معمولي، لغرش¬ها و خطاهاي رانندگي) و نيز ميزان تصادفات و جريمه هاي رانندگي، 2) مقايسه ميزان رفتارهاي پرخطر رانندگي، تصادفات و جريمه هاي رانندگي در دو گروه افراد معتاد به مصرف مواد محرك¬زا و افراد معتاد به مصرف مواد رخوت¬زا و 3) مقايسه ميزان رفتارهاي پرخطر رانندگي، تصادفات و جريمه هاي رانندگي در دو گروه افراد معتاد به مصرف يك نوع ماده مخدر و معتاد به تركيبي از مواد بود. صدو چهل نفر معتاد به مواد مخدر كه رانندگي مي¬كردند بصورت داوطلبانه در اين پژوهش شركت جستند. از اين تعداد 21 مرد مصرف كننده مواد محرك¬زا (شيشه و كريستال) و 59 مرد مصرف كننده مواد رخوت¬زا (ترياك، هروئين و حشيش) بودند. 78 نفر اعتياد به يك نوع ماده مخدر يا الكل و 62 نفر اعتياد به تركيبي از مواد داشتند. روش پژوهش حاضر توصيفي از نوع همبستگي و علي-مقايسه¬اي و از منظر هدف كاربردي بود. پرسشنامه رفتارهاي رانندگي و پرسشنامه¬اي حاوي ويژگي¬هاي فردي و تاريخچه مصرف مواد بر روي شركت كنندگان اجرا شد. يافته¬هاي همبستگي نشان داد كه پس از كنترل متغيرهاي سن، تحصيلات، ميزان رانندگي در هفته و تجربه رانندگي، سن شروع مصرف مواد با تعداد تصادفات (p=0.06) و تخلفات پرخاشگرانه (p=0.06) ارتباط نزديك به معناداري داشت. تحليل ANCOVA نشان داد پس از كنترل اثر مدت مصرف مواد، سن، تحصيلات، ميزان رانندگي در هفته و تجربه رانندگي افراد مصرف كننده مواد محرك¬زا نسبت به گروه ديگر ميزان رفتارهاي پرخطر رانندگي بيشتري بروز دادند. از ميان انواع رفتارهاي پرخطر رانندگي آنها بلاخص در تخلفات پرخاشگرانه، تخلفات معمولي و لغزش¬ها نمره بالاتري كسب كردند. تفاوت معنادااري در بين دو گروه در تعداد تصادفات و جريمه¬هاي رانندگي گزارش شده وجود نداشت. اما درصد افرادي كه گزارش نمودند در سال گذشته حداقل يكبار تجربه تصادف رانندگي داشتند در گروه مصرف كننده مواد محرك¬زا ( 90%) بيش از گروه رخوت¬زا ( 80%) بود. رابطه بين تعداد تصادفات و جريمه ها با انواع رفتارهاي پرخطر رانندگي براي هر دو گروه بطور مجزا با استفاده از آزمون آماري همبستگي پيرسون بررسي شد. يافته¬هاي همبستگي در گروه مصرف كننده مواد محرك¬زا رابطه¬ي معناداري بين تعداد جريمه¬ها با تخلفات پرخاشگرانه و معمولي را نشان داد. در حاليكه در گروه مصرف كننده مواد رخوت¬زا بين تعداد تصادفات با ميزان خطاها و لغزش¬ها و ميان تعداد جريمه¬ها با همه انواع رفتارهاي پرخطر رانندگي يعني تخلفات پرخاشگرانه، معمولي و خطاها و لغزش¬هاي رانندگي ارتباط معنادار وجود داشت. تحليل ANCOVA نشان داد پس از كنترل اثر مدت مصرف مواد، سن، تحصيلات، ميزان رانندگي در هفته و تجربه رانندگي افراد مصرف كننده تركيبي از مواد نسبت به گروه معتاد به يك نوع مواد تعداد جريمه هاي بيشتر (p =0.05)، ميزان خطاهاي رانندگي (p = 0.01)و ميزان لغزشهاي رانندگي (p = 0.01) بيشتري گزارش دادند. با وجود اثرات متفاوت عاملهاي مختلف مصرف مواد بر رفتارهاي پرخطر رانندگي، بررسي¬هاي دقيق تر به منزله شناخت تخريبهاي شناختي كه منجر به اثر متفاوت مواد در رفتار رانندگي مي گردد توصيه مي شود.