تبيين ضرورت توجه به مؤلفة هوشياري زباني در برنامة آموزش زبان فارسي در ايران

در دو دهة گذشته مبحث هوشياري زباني، به عنوان مؤلفه اي مهم در حوزۀ آموزش زبان، توجه صاحب‌نظران مختلفي را به خود جلب كرده است. اهميت اين مبحث تا به آن‌جا بوده كه امروزه بر پاية نظريه هاي نوين، آموزش يا يادگيري مطلوب يك زبان- خواه زبان مادري و خواه زبان دوم يا خارجي- در گرو توجه به سه مؤلفة دانش زباني، مهارت زباني و هوشياري زباني برشمرده مي شود. از اين منظر، هوشياري زباني به مثابه حساسيت يك فرد يا جامعه به زبان و آگاهي از ماهيت و كاركردهاي اجتماعي، سياسي، عاطفي، شناختي و كاربردي آن معرفي مي شود؛ آگاهي اي كه در سطوح مختلف زبان؛ يعني دستور، واژگان، گفتمان، كاربردشناسي و فرهنگ تجلي دارد. حال با توجه به جايگاه اين مؤلفه در حوزة آموزش يك زبان، به چند دليل تبيين ضرورت توجه به آن اهميت مي‌يابد؛ از جمله آن كه در عصر موسوم به جهاني شدن، به دلايلي چند هم چون گسترش زبان انگليسي، تأثيرپذيري زبانهاي مختلف از تحولات نوظهور و نيز نضعيف زبان‌هاي محلي، مقولۀ آموزش زبان در قالب توجه هم‌زمان به سه مؤلفۀ دانش، مهارت و هوشياري زباني مورد توجه جدي برنامه ريزان زباني قرار گرفته است. ديگر آن كه با وجود نقش پررنگ مؤلفۀ هوشياري زباني در پژوهش هاي مرتبط با ديگر زبانها، خلأ آن در پژوهش هاي حوزة آموزش زبان فارسي محسوس است. بنابراين، مقالة حاضر ابتدا بر آن است تا مؤلفة هوشياري زباني را معرفي كند. سپس، به تبيين ضرورت توجه به آن در برنامة آموزش زبان فارسي در نظام آموزشي ايران بپردازد و در پايان، به دليل كم‌توجهي محسوس به آن، با نگاهي آسيب شناسانه به وضع موجود، پيشنهادهايي در راستاي بهره جويي عملي از اين مؤلفه در برنامۀ آموزش زبان فارسي در ايران ارائه كند.