بررسي و مقايسه كاربرد ابزارهاي انسجام متن در كتاب هاي سطح پيشرفته از چهار مجموعه كتاب آموزش زبان فارسي

در اين پژوهش به بررسي انواع عوامل انسجام متن در متون آموزش زبان فارسي پرداخته شده است. بدين منظور كتاب هاي سطح پيشرفته از چهار مجموعه ي « فارسي بياموزيم، آموزش فارسي به فارسي جامعه المصطفي، زبان فارسي نوشته صفار مقدم و آموزش نوين زبان فارسي» انتخاب شدند. اين مجموعه كتاب ها در بسياري از مراكز معتبر آموزش زبان فارسي در داخل و خارج از كشور تدريس مي شوند و همچنين جزو معدود مجموعه هايي هستند كه از سطح آغازين تا پيشرفته آنها موجود مي باشد و بنابراين بديهي است نوعي نظم و برنامه ريزي در نگارش آنها مورد نظر نگارندگان بوده است. مباني نظري اصلي اين پژوهش انگاره ي هليدي و حسن(1976) و هليدي و متيسن (2014) درباره ي عوامل انسجامي مي باشد. بر اساس اين انگاره عوامل انسجامي در دو سطح واژگاني و دستوري در نظر گرفته شد ؛ در سطح واژگاني تكرار ، هم معنايي ، تضاد و با هم آيي ها و در سطح دستوري ضماير شخصي ، ضماير اشاره، حروف ربط ( هم پايه و نا هم پايه) و پيوند ها ، حذف( فعل يا اسم) و جانشيني (اسم يا فعل) در متون تجزيه و تحليل شدند.روش تحقيق در اين پژوهش بدين صورت بود كه از هر كتاب تعداد 4 متن به صورت تصادفي انتخاب شد و همه ي عوامل انسجامي در آن متون استخراج شده بسامد و درصد هر كدام از عوامل مشخص شد. همچنين درصد كلي عوامل انسجامي واژگاني و دستوري براي هر كتاب نيز محاسبه شد. پس از بررسي داده ها مشخص شد كه كتاب فارسي بياموزيم بيشترين ميزان استفاده را از عوامل انسجامي دارد. پس از آن كتاب آموزش نوين زبان فارسي از نظر ميزان استفاده از اين عوامل، در رتبه دوم قرار مي گيرد. بسامد كاربرد اين عوامل در كتاب آموزش فارسي به فارسي نيز قابل قبول است؛ ولي كتاب زبان فارسي صفار مقدم كمترين ميزان استفاده را از اين عوامل دارد.