بررسي انواع آغازگر (بر اساس فرانقش متني دستور نظام‌مند نقش‌گراي هليدي) در كتاب خواندن و درك مطلب فارسي ويژۀ فارسي آموزان غير فارسي زبان

اين نوشتار پژوهشي است براي نقد متون آموزشي زبان فارسي به غير فارسي زبانان بر پايه‌ي نظريه‌ي دستور نظام‌مند نقش‌گراي هليدي. دستور نظام‌مند نقش‌گراي هليدي يك نظريۀ دستوري-معنايي است كه زبان را نظامي معنايي قلمداد مي‌كند؛ نظامي كه با توجه دادن به فرانقش‌هاي انديشگاني، بينافردي و متني – كه محصول انتخاب كاربران است - درك مي‌شود. در اين مقاله فرانقش متني به جهت تناسب آن با بررسي متن آموزشي انتخاب گرديد. فرانقش متني بند را به عنوان پيام مطرح مي‌كند كه از آغازگر و پايان بخش تشكيل شده است. بررسي آغازگر در زبان فارسي معنامند است و مطالعه‌ي آن جنبه‌هاي مختلفي از سبك نگارش، گونه‌ي زباني و تطابق آن با هدف متن را روشن مي‌كند. پيكره‌ي متني پژوهش حاضر مجموعه‌ي خواندن و درك مطلب فارسي ويژه‌ي فارسي آموزان غير فارسي زبان است. در اين مقاله فقط بندهاي كتاب دوره‌ي پايه استخراج و تحليل شده است. ابتدا براساس روش تحليلي-توصيفي 688 بند از بخش اول(دركِ مطلب) هر درس استخراج شده، آن گاه بر اساس ديدگاه هليدي و متيسن(2014) انواع آغازگر از جهت بي‌نشان بودن يا نشانداري و ساده يا مركب بودن مورد بررسي قرار گرفته است. هدف از انجام اين پژوهش آن است كه در اين متن آغازگرها به صورت تحليلي و آماري مشخص شوند تا آشكار شود كه متن آموزشي تهيه شده تا چه اندازه از ساخت‌هاي بي‌نشان و آغازگرهاي ساده استفاده كرده است. آمارهاي به دست آمده بيان‌گر آن است كه به طور كلي آغازگر بي‌نشان و ساده در پيكره‌ي متني از درصد بالاتري برخوردار هستند و اين موجب آساني و رواني درك جملات شده است. البته بيشتر بودن آغازگرهاي متني نسبت به بينافردي خصلت نوشتاري سبك متن را نشان مي‌دهد كه چندان با اهداف آموزشي زبان فارسي سازگار نيست. بنا بر نتايج اين تحقيق اگر در تدوين متون آموزش زبان فارسي به غير فارسي زبانان اهميت آغازگر لحاظ شود، بهبود كيفيت آموزش را به دنبال خواهد داشت.