مولانا از مرتبۀ عاشقي تا مقام معشوقي

مولانا جلال الدّين يكي از بزرگترين عرفاي جهان اسلام است كه توانست تحوّلي عظيم در تفكر اهل تصوّف به وجود آورد؛ تسلط بي بديل او به علوم و معارف زمان خود و ذهن سرشار و نبوغ فكريش موجب آفرينش آثاري سترگ در عرصۀ عرفان اسلامي شد. وي در طول مدّت زندگي خود تحولات مختلفي را تجربه كرد كه هر كدام به نوعي او را با عوالمي جديد آشنا ساخت. خداوندگار نه تنها از وجود پدري دانشمند چون سلطان العلماي بلخي و ديگر بزرگان زمان كسب علم كرد و در علوم ظاهري به اكمال رسيد، بلكه از حضور پيري روشن ضميري چون برهان الدّين محقق ترمذي بهره برد و توانست به شاهراه طريقت قدم بگذارد و صاحب علم حال شود و به درجۀ اولياي عاشق برسد. شمس تبريزي نيز از زمره كاملاني بود كه توانست مولوي را سخت تحت تأثير قرار دهد و در مراتب عرفاني به حدّ كمال برساند، او مولانا را از مرتبۀ «عاشقي» در ولايت به مقام «معشوقي» رساند، و اين مقامي بس بزرگ است كه حتّي عارفاني چون حلاج نيز از درك آن عاجزند. نگارندگان در اين جستار سير تحول روحاني مولانا را بررسي مي كنند و نشان مي دهند كه خداوندگار قبل از ورود شمس به قونيه به مرتبۀ اولياي عاشق واصل رسيده بود و شمس توانست او را در سلك معشوقان حرم خداوندي قرار دهد و به مدارجي بالاتر هدايت كند.