بازتاب مكالمۀ وحدت وجود با عشق در آفاق فكر ابن عربي

مبالغه آميز نخواهد بود اگر «وحدت وجود» را يكي از محصولات مشخّص انديشۀ شيخ اكبر، محيي الدّين ابن عربي، بدانيم. بر اساس اين انگارۀ صوفيانه، كه تخيّلي غني نيز در طرّاحي آن نقش داشته است، همۀ موجودات مظاهر اسما و صفات الهي هستند؛ وجود مطلق، تنها متعلّق به خدا است و قائل شدن به وجود براي هرچه جز خدا، اعتباري است و صرفاً از جهت اتّصاف به ذات وي. از سوي ديگر، تصوّف اسلامي ميدان دار پر عدّت و ابهّتي نيز دارد: عشق. با پيش چشم داشتن اين نكته كه يك مُلك، گنجايي دو پادشاه را ندارد، آيا قائل شدن به وحدت وجود، جايي براي عشق در انديشۀ ابن عربي باقي گذاشته است و آيا از دريچۀ وحدت وجود، عشق را با همان رنگ و رونقي كه در تصوّف اسلامي دارد مي توان نگريست؟ اين جستار كه به روش تحليل محتوا و با تكيه بر منابع كتابخانه اي فراهم آمده است، مي كوشد به اين مسئله پاسخي بدهد و بيان دارد كه اعتقاد به وحدت وجود، عشق به همه مظاهر هستي را در پي خواهد داشت. قابل توجّه آنكه در متن اين ديدگاه، «امانت الهي» نيز كه در تصوّف اغلب از آن به عشق تفسير شده است، گزارشي نغز و طرفه از گونه-اي ديگر پيدا خواهد كرد.