بررسي كيفيت تناص و اقتباس مولانا از ضرب‌المثل‌هاي عربي

مثل گفته اي است كوتاه و خردمندانه كه بخشي از فرهنگ يك جامعه، ملت يا گروهي را تشكيل مي دهد. مثل ها خزائن حكمت، دانش، گنجينه هاي پند و اندرز و ثمره ي تجارب ديرينه اند. اختصار لفظ، لطف تركيب، وضوح معني، حسن تشبيه، لطف كنايه و صحت معني از جمله صفاتي است كه باعث تمايز مثل از ساير انواع ادبي شده است. از گذشته هاي دور ادبيات فارسي در حوزه ي امثال و حكم بسيار متأثر از ادبيات عرب بوده است و شعراي فارسي زبان براي غناي اشعار خود از ضرب المثل هاي فارسي و عربي بهره مي گرفته اند. جلال الدين محمد بلخي معروف به مولانا از جمله شاعراني است كه به ادبيات عرب توجه خاصي داشته و از آيات، احاديث و امثال عربي براي غنا و تزيين اشعار خود استفاده نموده-است. مثل هاي عربي در شعر مولانا به دو صورت نمود مي يابد؛ شاعر گاه تنها معنا را مي-گيرد و در شعر خود مي گنجاند و تناص معنايي مي آفريند و گاه معنا به تنهايي شاعر را راضي نمي كند، لذا لفظ عربي را نيز به خدمت مي گيرد و تناص لفظي مي آفريند و بين تناص لفظي و معنوي در شعر خود جمع مي كند؛ به اين معنا كه در قسمتي از شعر خود معناي مثل عربي و در ادامه ي آن عين عبارت عربي را مي گنجاند. در اين مقاله برآنيم تا از طريق تطبيق اشعار مولانا با ضرب المثل هاي عربي به استخراج امثال و حكم عربي موجود در شعر مولانا بپردازيم تا از اين رهگذر به تأثير زبان و ادبيات عربي بر زبان شعري مولانا و سطح اين تأثير و تأثر واقف آييم.