بازخواني معرفت شناختي مقدمه ي دفتر اول مثنوي

يكي از كارآمدترين شيوه هاي خوانش و فهم مثنوي، شيوه ي تفسير مثنوي با مثنوي است. در چنين خوانشي، خواننده و مفسر به افق انديشگاني مؤلف و اتمسفر فكري او بهتر نزديك مي شود. اين نوع تفسير مستلزم نگاه به جزء و ارتباط با كل و فهم كل در پيوند با جزء است كه خود روشي هرمنوتيكي است. مولانا در ابتداي هر دفتر مقدمة خطابه گونه اي به نثر و به زبان عربي و فارسي نگاشته است كه كليد فهم مضامين اصلي هر دفتر در گرو توجه به اين گفتارها و خوانش تأمل برانگيز آن هاست. اين مقدمه هاي آغازين علي رغم اهميت بسياري كه در تفسير مثنوي دارند، مورد توجه مثنوي پژوهان قرار نگرفته و حتي در برخي از نسخه هاي مثنوي به فرض الحاقي بودن آن ها ثبت و ضبط نشده اند. از اين رو موضوع اين جستار تحليل و واكاوي معناشناختي اين مقدمه ها و نقش آن ها در تفسير جهان متن مثنوي و انديشه ي مولوي است. به دليل گستردگي زمينه ي بحث، در اين مقال تنها مقدمه ي آغاز دفتر نخست را تحليل كرديم و نشان داديم كه اين مقدمه در حقيقت بيانيه ي عرفاني مولانا در معرفي كلان متن مثنوي و جهان انديشگاني خود اوست. برخي از مباحث كليدي و بنيادين اين مقدمه كه زمينه ي تفسير بسياري از ديدگاه هاي مطرح در مثنوي را فراهم مي كند از اين قرار است: ارائه روش شناسي مثنوي و شيوه ي تفسير آن براساس ديدگاه باطن گراي مولوي؛ مخاطب شناسي و ارتباط آن با شيوه ي فهم مثنوي؛ چهره شناسي معرفتي حسام الدين چلبي و نقش او در آفرينش مثنوي، محاكات مثنوي با قرآن در ساختار و اسلوب و نشان دادن وجوه سنخيتي ميان اين دو متن به زبان استعاره و ...