اوزان شعري و ساختارشكني هاي عروضي مولانا (نگاهي به وزنها و برخي از شگردهاي عروضي مولانا به همراه بحثي در خطاهاي جامعان اشعارِ «نسخۀ قونيه» و مصحّح آن)

آثار مولوي از منظر تصرّفات هنريِ او در ساحات «معني» (Content) و «شكل» (Form) داراي تفاوتهاي جدي اي با آثار ديگر شعراي فارسي زبان است؛ تا بدانجا كه تصرّفات و عادت گريزي هاي فكري و شكلي را مي توان از خصائص «سبك فرديِ» وي دانست. يكي از حيطه هاي «شكليِ» آثار او «وزن شعر» است كه دقت در اين زمينه شگردهاي هنري و تفاوتهاي سبكيِ آثار او را (در «لايۀ بلاغي») به گونه اي ديگر بازمي-نماياند. مولانا با آنكه در عصري مي زيد كه با ظهور شعرايي همچون سعدي دست كم در قالب غزل از دوره هاي اوج سبكِ عراقي محسوب مي شود، آثارِ او از نظر زباني به سبك خراساني (از منظر لايۀ واژگاني» و «نحوي») بسيار نزديكتر است تا سبك عراقي. يكي از جنبه هاي قرابتِ آثار مولانا به سبك خراساني، نحوۀ كاربردهاي وزني و عروضيِ اوست. براي نمونه جايگاه به كارگيري و بسامد قاعدۀ «تسكين» در غزلهاي مولانا، به شيوۀ قصائد سبك خراساني نزديكتر است تا غزلهاي سبك عراقي كه كاربرد «تسكين» در آنها به حداقل مي-رسد. اوزان اشعار فارسي مولانا را 48 وزن برشمرده اند، اما نگارنده در اين مقاله پس از به دست دادن فهرستي از اوزان مولوي (كه با احصاي اوزان عربي، شامل 53 وزن است)، برخي از شگردها و نوآوريها و نيز برخي جنبه هاي سبكيِ غزليات او را از منظر وزني به كوتاهي نشان خواهد داد. نقد برخي از خطاهاي گردآورندگان اشعار مولانا در نسخۀ قونيه و نيز برخي لغزشهاي مصحّح آن، از ديگر مطالب اين مقاله خواهد بود.