مقايسه و بررسي مضمون «خلأ» در آثار آنتونن آرتو و سهراب سپهري از ديدگاه فلسفۀ پديدار شناسي و روانشناسي لكان

آنتونن آرتو نويسندۀ معاصر فرانسوي در آثارش به دفعات از واژه و مفهوم « خلأ » استفاده كرده است و سهراب سپهري شاعر معاصر ايراني نيز در برخي سروده هاي خود به مفاهيم مشابهي اشاره دارد، كه در اين مقاله از آنها با عنوان « هيچستان » كه تعبير شاعرانۀ خود سپهري باشد ياد مي كنيم. اين تصوّر كه خلأ يا هيچستان براي اين دو نويسندۀ ديده ور به معناي «نيستي» باشد بيش از حد ساده انگارانه و كاملا خلاف واقع است. در حقيقت خلأ مورد نظر آنها لامكان و لازماني است پر از امكان هستي، فضايي كه در آن « قطعيتِ موجود » جاي خود را به « امكانِ وجود » مي دهد. همان فضايي كه در فلسفۀ پديدارشناسي پس از عمل اپوخه به دست مي آيد، عملي كه مطلقاً هر قضاوتي دربارۀ وجود زماني- مكاني را به حالت تعليق در مي آورد تا امكان رويارويي اصيل ذهن با پديده هاي جهان فراهم آيد. اما آرتو در تمام عمرش از روان نژندي رنج برد. دال بنيادين «نام پدر» كه به اعتقاد لكان نظام و ساختار ذهني هر سوژه بر آن استوار است، در ذهن آرتو به وجود نيامده و جاي خود را به خلأي پر رمز و راز داده است. پس وي به نوعي، محكوم به تجربۀ ناگزير خلأ است؛ درحاليكه سپهري هيچستان را با قصديّت اختيار و تجربه مي كند.