الگوي مفهومي نظرية پردازي قرآن بنيان براساس ديدگاه شهيد سيد محمد باقر صدر

ساخت مدل مفهومي دستيابي به نظريه‌هاي قرآن كريم ضرورتي اجتناب ناپذير براي علوم انساني قرآن‌بنيان است. در ميان عالمان جامع و تراز اول كه در بارة ضرورت استخراج نظريه‌هاي قرآني سخن گفته‌اند شهيد سيدمحمدباقر صدر تنها كسي است كه به بيان روش آن پرداخته است. وي براي دستيابي به نظريات قرآني بر تفسير به روش موضوعي تأكيد و از تفسير به روش موضوعي منحصرا روشي را مراد مي‌كند كه منتج به نظريه باشد و غير آن را تفسير موضوعي نمي‌داند. روش يادشده دربردارندة عوامل فرايندي نظريه‌پردازي قرآن‌بنيان است. استخراج عوامل فرايندي تفسير موضوعي منتج به نظريه با استناد به بيانات وي در كتاب المدرسة القرآنية (موسوعة الشهيد الصدر، ج 19) و برخي نوشته‌هاي ديگر و ترسيم مدل مفهومي هر يك از فرايندها و در نهايست ارائة مدل مفهومي نظريه‌پردازي قرآن‌بنيان بر اساس ديدگاه شهيد صدر اهدافي است كه در اين مقاله دنبال شده است. براي اين منظور، نخست ضرورت عبور از تفسير ترتيبي براي پرداختن به تفسير موضوعي به مثابة تنها راه رسيدن به نظريات قرآن‌بنيان توضيح داده مي‌شود. از آنجا كه اساسي‌ترين عامل تفاوت تفسير ترتيبي با تفسير به روش موضوعي فرايند پردازش آنهاست، پس از آن، فرايند نظريه‌پردازي قرآن بنيان در هفت قسمت توضيح مي‌يابد و نمودار مدل مفهومي هر فرايند ارائه مي‌شود. كه عبارت‌اند از: يكم: مسئله‌شناسي؛ دوم: پيشينه‌شناسي؛ سوم: طرح سؤال؛ چهارم: استنطاق قرآن كريم؛ پنجم: مقايسه (مطالعات مقارن) ؛ ششم: نظريه‌پردازي؛ و هفتم: تدوين. سپس براي نخستين بار با استفاده از مدل مفهومي هر يك از فرايندهاي هفتگانه و تجميع آنها نمودار مدل مفهومي نظريه‌پردازي قرآن بنيان بر اساس ديدگاه شهيد صدر ترسيم و ارائه مي‌شود.