بررسي التفات در گزيده‏اي از آيات مرتبط با مؤمنان و كافران (با تكيه بر ديدگاه ابن‏المعتز)

قرآن كريم داراي يك سبك گفتاري پر مغز و زيباست كه هر آيه‏اش دربردارنده‌ي ظرايف و لطايف ادبي بسيار است. در زبان عربي بيشتر كتاب‌هاي بلاغي، صرفي و نحوي با تكيه بر شواهد قرآني تأليف شده است. التفات يكي از صنايع بلاغي بكار رفته در قرآن كريم است كه در اثناي كلام با تغييراتي كه در اسلوب خطاب و الگوي بيان خطابي به وجود مي¬آورد، باعث تنبّه مخاطب گشته و او را با خود همراه مي¬سازد. اين صنعت ادبي باعث ايجاد ملاحت در كلام و آشنايي‌زدايي و از ميان بردن حالت يك‌نواختي و متنبّه نمودن مخاطب و در نتيجه همگام‌كردن او در روند انتقال مفاهيم و دلالت¬هاي كلام است. درباره‌ي اين فن بلاغي تعريف¬ها و نظريه¬هاي مختلفي ارائه شده است؛ اين پژوهش به بررسي التفات در گزيده‏اي از آيات مربوط به مؤمنان و كافران بر اساس نظريه‌ي ابن‌معتز در كتاب البديع مي‏پردازد. از ديدگاه ابن‌معتز، التفات خروج از روند عادي و مرسوم بيان است؛ به‌طوري كه گوينده سبك بيان خود را از مخاطب به متكلم يا غايب و بالعكس تغيير مي¬دهد. كاربرد التفات با اين تعريف در قرآن كريم بسيار متنوع است. در مقاله حاضر با بررسي آيات مربوط به مؤمنان و كافران، نمونه‏هايي از التفات به كار رفته در اين آيات، نوع، اهداف، ميزان و نحوه‌ي تأثير آن در انتقال معنا، مورد تحليل قرار گرفته است و با استفاده از روش مطالعاتي كتابخانه‏اي و داده‏هاي قرآني در آيات مرتبط با مؤمنان و كافران تأثير اين فن بياني در القا و دريافت معنا از جانب گوينده و شنونده با توجه به تفاسير معتبر بررسي شده است.