بررسي دلالت‌هاي معنايي و بلاغي در مبحث مرفوعاتِ نواسخ در سوره¬ي آل عمران

يكي از مهم‌ترين وجوه اعجاز قرآن كريم، فصاحت و بلاغت اين كتاب آسماني است كه از زمان نزول آيات الهي تاكنون به شيوه¬هاي مختلف مورد بحث قرار گرفته است. يكي از ابعاد بلاغت قرآني، وسعت و تنوّع كاربرد كلمات و اصطلاحات متناسب با مقتضاي حال است. نواسخ در قرآن كريم در ساختارهاي متفاوت، با ظرافت¬ها و دلالت‌هاي معاني گوناگون به كار برده شده است. از جمله نواسخ مبتدا و خبر: افعال ناقصه، حروف مشبه بالفعل، لاي نفي جنس و افعال مقاربه مي¬باشند كه بر سر جمله¬ي اسميّه مي¬آيند. پژوهش حاضر بر آن است كه با روش تحليلي ـ توصيفي ساختارهاي مرفوعات مربوط به بحث نواسخ را ـ كه شامل اسم افعال ناقصه، حروف شبيه به ليس، افعال مقاربه؛ و خبر حروف مشبهه بالفعل و لاي نفي جنس مي¬باشد ـ در سوره¬ي آل‌عمران، از جهت تركيب نحوي بررسي نمايد و ارتباط اين تركيب نحوي و ساختار آن را با وجوه دلالت معنايي و بلاغي آيات تبيين و تحليل نمايد. روش كار در اين پژوهش بدين صورت است كه در ابتدا آياتي از سوره‌ي آل‌عمران كه نواسخ در آن‌ها به كار رفته است، استخراج، سپس به تحليل تركيب نحوي آن‌ها پراخته مي¬شود و در پايان با بررسي چگونگي كاربرد مرفوعات نواسخ و حالات متفاوت آن‌ها به تبيين و تحليل اين آيات و ارتباط تركيب نحوي آن‌ها با دو وجه بلاغي و دلالت معنايي آيه پرداخته مي¬شود تا وجوه بلاغي و زيبايي آن آشكار گردد. آنچه از اين پژوهش بر مي¬آيد اين است كه از ميان نواسخ، دو واژه¬ي «كان» و «إنّ» از بيشترين بسامد و در مقابل، افعال مقاربه از كمترين بسامد برخوردارند. ذكر اين نكته لازم است كه چينش و تركيب نحوي در قرآن به صورت اتفاقي نيست، بلكه هماهنگ با جنبه¬هاي بلاغت و دلالت معنايي آيه مي¬باشد.