زيباشناسي بلاغي آيات «صلوٰة» (با رويكرد نقد بلاغي در حوزه‌ي معناشناسي)

نماز عبادتي است كه طبق آيات قرآن بر انبياي پيشين از جمله: ابراهيم، موسي و عيسي واجب بوده و از ديدگاه قرآن كريم منزلت بس رفيعي دارد كه هيچ عمل عبادي به پاي آن نمي‌رسد. در احاديث و روايات اسلامي از آن به عنوان؛ عمود دين، منهاج انبيا، بهترين اعمال، وسيله‌ي نجات از آتش جهنّم، اوّلين واجب الهي بر انسان، اوّلين تكليف بر نومسلمان و آخرين وصيت پيامبرﷺ ياد شده است كه بر اين اساس نماز، با كلّ تاريخ بشريت در گذشته، حال و آينده پيوند دارد. اين موضوع مهم قرآني تاكنون بيشتر از جنبه‌ي فقهي مورد بررسي پژوهشگران قرار گرفته است در حالي‌كه اگر به جنبه‌هاي بلاغي و زيباشناختي آن در قرآن كريم توجّه شود چه بسا بتوان به اهميّت بيشتر آن و ديگر راز و رمزهاي معنايي‌اش كه تاكنون بر پژوهشگران ناگشوده مانده، پي برد. مقاله‌ي حاضر درصدد تبيين آيات «صلوة» به شيوه‌ي توصيفي ـ تحليلي بلاغي با الهام از روش كتاب‌هاي تفسيري «دكتر فاضل صالح السامرائي» است. در معناشناسي بلاغي سعي بر اين است كه عبارات بر اساس اصول علم بلاغت، زبان‌شناسي، صرف و نحو عربي مورد نقد و بررسي قرار گيرند و در نهايت، معاني مد نظر متكلم [الله متعال] كشف شود. در اين پژوهش، برخي از آيات «صلوة» در محورهاي اعجاز رسم‌الخط اين واژه، دلايل هم‌نشيني يا عدم‌همنشيني فعل «إقامة» با واژه‌ي «صلوة»، اغراض تقديم و تأخيرها و فعليه يا اسميه بودن اين آيات به صورت تحليل‌هاي ابتكاري از سوي پژوهشگران، مورد نقد و بررسي قرار گرفت. در پايان اين نتيجه حاصل شد كه عبارت‌هاي قرآني از رسم‌الخط گرفته تا هم‌نشيني برخي واژگان با يكديگر و ساير اصول علم بلاغت از نهايت دقّت برخوردارند و در وراي هر اسلوب قرآني، اهداف معنايي خاصي نهفته است كه پي بردن به آن ها تسلّط بر علوم ياد شده و تأمّل در آيات قرآني را مي‌طلبد.