قرآن كريم و نظريه كُنش كلامي

كنش كلامي، نظريه‌اي است كه به بررسي كاركردهاي كُنشيِ گزاره‌هاي زباني مي‌پردازد. كاربرد نظريه‌ي كُنش كلامي در بررسي گزاره‌هاي زباني قرآن كريم، از حوزه‌هاي جديد در مطالعات قرآن‌پژوهي است. محققّان در اين زمينه، با تطبيق آراي نظريه‌پردازان كنش كلامي بر گزاره‌هاي زباني قرآن، به بررسي كاركردهاي كنشيِ گزاره‌هاي زبانيِ قرآن كريم پرداخته‌اند. اين در حالي است كه نظريه كنش كلامي بر مبناي «زبان طبيعي» و كاركرد آن در جامعه¬هاي انساني (زبان به‌عنوان پديده‌اي اجتماعي و حاصل «قرارداد» ميان اهل زبان) ساخته و پرداخته شده است و ميان زبان انسان و زبان قرآن تفاوت‌هاي بنياديني وجود دارد و در زمينه‌ي تطبيق برخي مباني نظريه‌ي كنش كلامي بر آيات قرآن، بايد احتياط‌ها و احترازهاي لازم را به عمل آورد. بر اين اساس، در اين مقاله ضمن تبيين مبانيِ نظريه‌ي كنش كلامي، تفاوت‌ها و تناقض‌هاي برخي آراي نظريه‌پردازان اين حوزه با سرشت زبان قرآن بررسي مي‌شود. اين مسأله نشان مي‌دهد كه در به‌كارگيري نظريات و مكاتب مختلف در مطالعات قرآن‌پژوهي، لزوم نگرش نقّادانه به مباني و ريشه‌هاي اين مكاتب و نظريات همواره بايد مورد توجّه قرار بگيرد.