مقابله و تصوير فنّي آن در قرآن

مقابله، از ديدگاه معاصران، از ويژگي‌هاي فنّي يك متن ادبي به حساب مي‌آيد كه بر رسايي كلام نيز تأثيرگذار است، در حالي‌كه صاحب ‌نظران كلاسيك در علم بديع، مقابله را تنها به عنوان يكي از صنايع بديعي در نظر گرفته‌اند؛ لذا در تحقيقات علمي تا به ‌حال پژوهش مستقلي در ارتباط با مقابله انجام نشده است، بلكه در كنار طباق از آن بحث شده است كه تأثير آن‌چناني در رسايي كلام ندارد؛ به همين خاطر، در اين مقاله به بررسي اين موضوع در قرآن پرداخته است. در مقدمه اين پژوهش، نگاهي گذرا به علم بديع، انواع محسّنات بديعي و تاريخچه‌‌ي بديع شده است. در بخش اول طباق و مقابله هر دو تعريف شده و با آوردن مثال، بيان و توضيح داده شده‌اند و نظرات صاحب‌نظران قديم و جديد در بديع نيز، ذكر گرديده است، كه برخي از آنان مقابله را وابسته به طباق مي‌دانند و آن را نوعي مستقل به حساب نمي‌آورند، ولي برخي ديگر آن را يكي از محسّنات بديعي و جدا از طباق به حساب مي‌آورند و در پايان اين بخش ديدگاه دانشمندان قديم و معاصر در ارتباط با طباق و مقابله ذكر شده است. در بخش دوم اسلوب‌هاي مقابله در قرآن ذكر شده‌اند و براي هر مورد چند نمونه از قرآن ذكر و توضيح داده شده است، سپس در فصل دوم اين بخش از ميان موضوعات قرآني، موارد محدودي انتخاب شده‌اند و كلمات مقابله در آن¬ها ذكر شده‌اند، ولي به دليل محدوديت در صفحات مقاله، آيات قرآني ترجمه نشده¬اند و تنها بخشي از مقابله¬هاي موجود در قرآن ذكر و بررسي شده¬اند. در بخش سوم، نمايش هنري مقابله در قرآن مورد بحث و بررسي قرار گرفته است. در فصل اول اين بخش نمونه‌هاي از موسيقي واژه‌گان قرآني و ارتباط آهنگشان با معني و موضوع آيات عرضه شده است. بخش دوم اين فصل به بيان نمونه‌هاي اندكي از نمايش تصويري مقابله در قرآن پرداخته است و آن¬ها را به طور اختصار توضيح داده است. در نهايت نتيجه‌ي مقاله و منابع پژوهش آورده شده است.