گسترش هنر و معماري اسلامي،ارمغان جاده ابريشم

براي اولين بار در اواخر قرن نوزدهم) جغرافي دان و زمين شناس آلمان ي فرديناند فون ريشتوفن Ferdinand von 1905 1833 ) ، در توصيف جاده هاي بازرگاني ميان چين، آسياي مركزي و اروپا ، اصطلاح جاده ابريشم )Richthofen) را بكار برد . از آن پس محققان پي بردند كه اين مفهوم ، واقعيت پيچيده اي را در بر مي گيرد ؛ اين جاده كه از ارتباط شبكه كاملي از جاده ها شكل يافته ، با گذشت قرنها راه خود را در بخش وسيعي از كره زمين پي گرفته و تنظيم كننده عملكردهاي متنوع فرهنگي ، هنري ، سياسي ، اجتماعي ، مذهبي و ... بوده است. شناخت دنياي پيرامون و رويكرد به علم جغرافيا از موضوعاتي است كه پس از ظهور اسلام ، به واسطه اشارات تاريخي قرآن و پيامبر (ص) به مردم ديگر سرزمينها و سير آفاق و انفس و نياز مسلمانان به شناسايي جهان پيرامون و تجارت مورد تاكيد قرار گرفت. از سده سوم هجري تا حمله مغول در قرن هفتم ، جهانگردان بنامي پا به عرصه وجود نهادند كه با تدوين نوشته هايي به شرح و شناسايي سرزمينهاي واقع در م سير راههاي بازرگاني از آن ميان جاده هاي شرق و غرب جهان كه بعدها به جاده ابريشم شهرت يافت ، پرداختند و بدين ترتيب ، توسعه هنرهاي مشترك در اين مسير را رونق بخشيدند. گشودن سرزمينهاي نو، بايستگي استقرار اعراب مسلمان در سرزمينها و از همه مهمتر بايستگي برقراري سامان مالياتي ، نوين، مستلزم داشتن آگاهي بسنده در ساز و كارهاي اقتصادي اجتماعي باستاني سرزمينهاي گشوده بود .(حلبي ، 1371 ( 361 360 تمايل مسلمانان به شناخت مناطق مختلف نه تنها رهگشاي تبادلات بيشتر تجاري و كسب درآمد از طريق شناسايي محصولات تجاري در مسير جاده ابريشم بود ، بلكه به نوعي اشاعه دين مبين اسلام و فرهنگ و هنر ايراني با رنگ و بوي اسلامي در نقاط دور افتاده را نيز در پي داشت. كشورهاي اسلامي واقع در مسير جاده ابريشم ،چهارراه اصلي فرهنگي را بوجود مي آورند كه غني ترين و گسترده ترين ميراث بشر در آن قرار د ارد. اين ميراثهاي زنده و تاريخي جاذبه هاي اصلي جهانگردي را در منطقه ايجاد كرده است . بازنگري الگوهاي كهن ارتباطي در مسير راههاي ابريشم و ترميم بافت تاريخي آن،نه تنها حفظ و نگهداري آن را تضمين مي كند بلكه موجب زنده ماندن سنتهاي منطقه و رونق گردشگري مي گردد .و مكانهاي مورد نظر در اين مسير ،به عنوان سمبل و نماد معنا و مفهوم مي يابد. در اين مقاله سعي شده علاوه بر شناسايي توانمنديهاي اين جاده مهم تاريخي فرهنگي ، سير شكل گيري هنر اسلامي در آثار هنري مورد بررسي قرار گيرد.